آلزایمر نوعی دمانس یا زوال عقل است که منجر به مشکلاتی در حافظه، تفکر و رفتار می‌شود. نشانگان معمولاً به آهستگی تحول می‌یابند و به مرور زمان بدتر می‌شوند و به اندازه کافی شدید می‌شود تا در کارهای روزمره فرد اخلال ایجاد کند. این بیماری یک اختلال عصب‌شناختی است که در آن مرگ سلول‌های مغزی منجر به از دست دادن حافظه و نقص در فرایندهای شناختی می‌شود. آلزایمر شایع‌ترین انواع دمانس است که در ایالات متحده آمریکا بین ۶۰ تا ۸۰ درصد از دمانس ها را تشکیل می‌دهد. وقتی آلزایمر اتفاق می‌افتد که پلاک‌های آمیلوییدی در مغز زیاد شوند. هرچه نشانگان بدتر شوند، برای فرد مبتلا یادآوری اتفاقات اخیر، شناسایی افراد آشنا و استدلال سخت‌تر می‌شود. درنهایت، احتمالاً فرد مبتلا به آلزایمر نیاز به مراقبت‌های تمام وقت خواهد داشت. در این مقاله ابتدا تعریف و نشانگان آلزایمر را ارائه می‌دهیم و سپس به مراحل و همچنین ارتباط سبک زندگی و آلزایمر می‌پردازیم.
فهم آلزایمر و دمانس
- آلزایمر شایع‌ترین نوع دمانس است که در آن فرد حافظه و دیگر توانایی‌های شناختی‌اش را از دست می‌دهد و تا حدی جدی است که زندگی فرد را مختل می‌کند.
- آلزایمر یک بخش عادی از فرایند پیر شدن نیست. بزرگ‌ترین عامل خطر شناخته شده بالا رفتن سن است و عمده افراد مبتلا به آلزایمر ۶۵ ساله و مسن‌تر هستند. اما آلزایمر تنها بیماری برای افراد مسن نیست. تقریباً ۲۰۰۰۰۰ نفر از آمریکایی‌های زیر ۶۵ سال تشخیص بیماری آلزایمر زودرس گرفته‌اند.
- آلزایمر به مرور زمان بدتر می‌شود. آلزایمر یک بیماری پیش‌رونده است که در طی سال‌ها نشانگان دمانس به تدریج بدتر می‌شوند. در مراحل اولیه، نقص حافظه خفیف است. اما در مرحله آخر آن افراد توانایی ادامه دادن به مکالمه و پاسخ دادن به محیط را از دست می‌دهند. آلزایمر ششمین علت مرگ و میر در آمریکا است. به طور متوسط، فرد مبتلا به آلزایمر چهار الی هشت سال پس از تشخیص گرفتن زنده می‌ماند، ولی می‌تواند بسته به عوامل دیگر به مدت ۲۰ سال زندگی کند.
- آلزایمر در حال حاضر درمانی ندارد اما برای بهبود نشانگان کارهایی می‌توان کرد و تحقیقات ادامه دارند. اگرچه درمان‌های فعلی نمی‌توانند جلوی پیشرفت آلزایمر را بگیرند، می‌توانند بدتر شدن نشانگان دمانس را به طور موقت آهسته‌تر کنند و کیفیت زندگی افراد مبتلا به آلزایمر و مراقبان آن‌ها را بالاتر ببرند.
نشانگان آلزایمر
درست مثل بقیه اعضای بدنمان، مغز ما هم با مسن‌تر شدنمان تغییر می‌کند. بیشتر ما بالاخره متوجه کند شدن تفکر و مشکلات موقعیتی با به یاد آوردن موارد خاص می‌شویم. البته، از دست دادن حافظه به طور جدی، گیجی و تغییرات عمده دیگر در کارکرد ذهنی ما می‌تواند نشانه از بین رفتن سلول‌های مغزی ما باشند. برای اینکه تشخیص آلزایمر داده شود، فرد باید نقصی در کارکرد و عملکرد شناختی و یا رفتاری خود را به نسبت اینکه قبلاً چگونه بوده‌اند تجربه کند.
نقص شناختی باید حداقل در دو زمینه از پنج زمینه نشانگان زیر مشاهده شود:
- کاهش توانایی در به خاطر سپاردن و به یاد آوردن اطلاعات جدید، که می‌تواند منجر به مواردی مانند مثال‌های زیر شود:
- سؤال‌ها و مکالمات تکراری
- گم کردن روابط خانوادگی و افراد آشنا
- فراموش کردن اتفاق‌ها و قرارها
- گم شدن در یک مسیر آشنا
- سؤال‌ها و مکالمات تکراری
- گم کردن روابط خانوادگی و افراد آشنا
- فراموش کردن اتفاق‌ها و قرارها
- گم شدن در یک مسیر آشنا
- اختلال در توانایی‌های بصری-فضایی که به طور مثال ناشی از مشکلات بینایی نیستند؛ مانند:
- ناتوانی در شناسایی چهره‌ها یا اشیای معمول یا پیدا کردن اشیا که دقیقاً جلوی چشممان هستند
- ناتوانی در استفاده از ابزار ساده مثل پوشیدن لباس
- نقص در صحبت کردن، خواندن و نوشتن؛ به طور مثال:
- دشواری در فکر کردن به لغات معمول و شایع در حین صحبت کردن و تردیدها
- خطا در تلفظ و نوشتن و همچنین روانی کلام
- تغییر در شخصیت و رفتار مانند:
- تغییرات خلقی خارج از ویژگی‌های شخصیتی شامل بی عاطفه شدن، انزوای اجتماعی و یا کم شدن علاقه، انگیزش یا خلاقیت
- کم شدن همدلی
- رفتارهای جبری، وسواسی و یا ناشایست از نظر جامعه
اگر تعداد و شدت نشانگان دمانس تأیید شد، عوامل زیر می‌توانند آلزایمر را تأیید کنند:
- شروع تدریجی، در طول ماه‌ها و سال‌ها، به جای ساعت‌ها یا روزها
- وخیم شدن سطح عادی شناخت فرد در زمینه‌های خاص به طور مشخص
آلزایمر بیشتر منجر به نشانگان برجسته در نقص حافظه، به خصوص در زمینه یادگیری و یادآوری اطلاعات جدید می‌شود.
مشکلات زبانی هم می‌توانند از نشانگان کلیدی اولیه باشند. به طور مثال وقتی فرد برای پیدا کردن لغت درست باید تلاش کند.
اگر نقص‌های بصری-فضایی بارزترین باشند احتمالاً شامل موارد زیر هستند:
- ناتوانی در تشخیص اشیا و چهره‌ها
- دشواری در ادراک بدون درنگ اجزای جدای یک صحنه
- دشواری در خواندن متن که دیسلکسیا یا خوانش پریشی نام دارد
بارزترین نقص در کژکاری های اجرایی احتمالاً علت یابی، قضاوت و حل مسأله خواهد بود.
نشانگان اولیه دیگر آلزایمر:
در سال ۲۰۱۶، محققان یافته‌هایی را ارائه دادند که طبق آن تغییر در حس شوخ طبعی می‌تواند از نشانگان اولیه آلزایمر باشد.
پژوهش‌ها پیشنهاد می‌کنند که ویژگی‌های آلزایمر، مثل آسیب‌های مغزی، می‌توانند در میانه زندگی وجود داشته باشند، هرچند که نشانگان بیماری تا سال‌های آینده بروز داده نشوند.
بیماری آلزایمر زودرس
بیماری آلزایمر زودرس می‌تواند افراد جوان‌تر را متأثر کند که سابقه خانوادگی بیماری را دارند و به طور معمول بین ۳۰ تا ۶۰ سال دارند. این شامل کمتر از ۵ درصد کل موارد آلزایمر است.
مراحل
پیشروی آلزایمر می‌تواند به سه مرحله اصلی شکسته شود:
- پیش بالینی، قبل از اینکه نشانگان بروز پیدا کنند
- نقص خفیف در شناخت، وقتی که نشانگان خفیف هستند
- دمانس
آلزایمر و مغز
تغییرات میکروسکوپی در مغز خیلی پیشتر از اولین نشانه از دست رفتن حافظه شروع می‌شود.
مغز ۱۰۰ بیلیون سلول عصبی (نورون) دارد. هر سلول عصبی با بسیاری دیگر نورون ارتباط برقرار می‌کند تا یک شبکه ارتباطی را شکل دهد. گروه‌های نورون‌ها وضایف خاص خودشان را دارند. برخی درگیر فکر کردن هستند، برخی درگیر در یادگیری و یادآوری. بقیه به ما کمک می‌کنند تا ببینیم، بشنویم و بو کنیم و کارهای دیگر.
برای اینکه سلول‌های عصبی کارشان را انجام دهند، مانند کارخانه‌های کوچک عمل می‌کنند. مواد اولیه را دریافت می‌کنند، انرژی تولید می‌کنند، تجهیزات را می‌سازند و از شر مواد به درد نخور خلاص می‌شوند. همچنان سلول‌ها با دیگر سلول‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. برای اینکه همه چیز پیش رود به هماهنگی و همچنین مقدار زیادی اکسیژن و سوخت نیاز دارد.
دانشمندان عقیده دارند، بیماری آلزایمر جلوی بخش‌هایی از کارخانه سلول را برای پیش بردن کارها می‌گیرد. آن‌ها مطمئن نیستند که مشکل از کجا شروع می‌شود. اما مانند یک کارخانه واقعی، پشتیبان‌ها و خرابی‌ها در یک سیستم شروع کننده مشکلات در زمینه‌های دیگر هستند. وقتی آسیب پخش شود، سلول‌ها توانایی خود را برای انجام وظایف خود از دست می‌دهند و درنهایت می‌میرند که منجر به تغییرات بازگشت ناپذیر در مغز می‌شوند.
نقش پلاک‌ها و گره‌ها
دو ساختار نابهنجار که پلاک و گره نامیده می‌شوند اولین و عمده‌ترین مظنون‌های آسیب زننده و کشنده سلول‌های عصبی هستند.
- پلاک‌ها قطعات متلاشی شده و ته نشین شده پروتئین هستند که بتا-آمیلوئید نام دارند و در فضای بین سلول‌های عصبی ساخته می‌شوند.
- گره‌ها الیاف مارپیچی نوع دیگری پروتئین هستند که تاو (tau) نامیده می‌شوند و درون سلول‌ها ساخته می‌شوند.
در مغز اکثر افراد با مسن‌تر شدن، پلاک‌ها و گره‌ها تشکیل می‌شوند. در مغز افراد مبتلا به بیماری آلزایمر، تعداد بسیار بیشتری از این پلاک‌ها و گره‌ها تشکیل می‌شود که الگوی قابل پیشبینی دارند. ابتدا در نواحی مخصوص حافظه تشکیل می‌شوند و بعد به مناطق دیگر مغز منتشر می‌شوند.
بیشتر محققان معتقدند که این پلاک‌ها و گره‌ها به نحوی جلوی ارتباط نورونی را می‌گیرند و همچنین فرایندهایی را که سلول‌های عصبی را زنده نگه می‌دارد را مختل می‌کنند.
این مختل شدن و مرگ سلول‌های عصبی است که منجر به از دست دادن حافظه، تغییرات شخصیتی، مشکلاتی در ادامه دادن به فعالیت‌های روزانه و دیگر نشانگان بیماری آلزایمر می‌شود.
درمان
هیچ درمان شناخته شده‌ای برای آلزایمر وجود ندارد. مرگ سلول‌های مغزی برگشت پذیر نیستند
البته مداخلات درمانی وجود دارند که می‌توانند کاری کنند تا افراد راحت‌تر با این بیماری زندگی کنند.
بر اساس انجمن آلزایمر، موارد زیر المان‌های مهمی در مراقبت از مبتلایان دمانس هستند:
- مدیریت مؤثر هر شرایط پیش آمده در طی بیماری آلزایمر
- فعالیت‌ها و برنامه‌های مراقبت در طی روز (day-care)
- درگیر شدن گروه‌ها و خدمات حمایتی
درمان دارویی
در حال حاضر دارویی وجود ندارد که بتواند آلزایمر را درمان کند. اما داروهایی وجود دارند که می‌توانند نشانگان را کاهش دهند و کیفیت زندگی را بهبود ببخشند.
- دونپزیل
- ریواستیگمین
- تاکرین
عوامل خطر
عوامل خطر اجتناب ناپذیر که شرایط را برای آلزایمر فراهم می‌کنند:
- پیر شدن
- سابقه خانوادگی آلزایمر
- داشتن یکسری از ژن‌ها
عوامل قابل اصلاح که می‌توانند از آلزایمر جلوگیری کنند:
- ورزش کردن منظم
- حفظ یک سیستم قلبی عروقی سالم
- مدیریت کردن ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مانند دیابت، چاقی، استعمال دخانیات، و فشار خون بالا
- دنبال کردن یک رژیم غذایی متنوع
- مشارکت مادام العمر در یادگیری و تمرین‌های شناختی
برخی مطالعات نشان داده‌اند که به طور اجتماعی و روانی درگیر بودن می‌تواند ریسک ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد.
عواملی که ریسک را افزایش می‌دهند:
- دچار شدن به آسیب‌های مغزی به طور شدید یا مکرر
- در معرض آلودگی‌های محیطی مثل سموم فلزی و مواد شیمیایی صنعتی قرار گرفتن
برای کاهش دادن این نوع دمانس‌ها، مهم است که همیشه کمربند ایمنی خود را ببندید، اقدامات احتیاطی را هنگام ورزش انجام دهیم و اگر آسیبی دیدیم به تمامی دستورالعمل‌ها و راهنماها را برای اطمینان از استراحت کافی عمل کنیم.
مطالب مرتبط:
۱۸ باور نادرست درباره آلزایمر را در اینجا بخوانید.
هنر درمانی برای افراد مبتلا به آلزایمر و سایر دمانس ها
نقش استرس و اضطراب در افسردگی و آلزایمر
منابع:
