اثر هاوتورن در رواندرمانی و تأثیر آن پژوهش‌های اثربخشی رواندرمانی
روان‌شناسان سال هاست متوجه شده‌اند، افراد بسیاری صرفاً به خاطر توجه خاصی که به آنها می‌شود می‌توانند رفتارهایی چون بازدهی شغلی خود را بهتر کنند. این نتیجه از آزمایش‌های کلاسیک هاوتورن (روتیلزبرگر و دیکسون، ۱۹۳۹) به دست آمده است که به آن اثر هاوتورن گفته می‌شود. در مطالعات کلاسیک هاوتورن درباره‌ی اثر نورپردازی بهتر بر تولید کارخانه، معلوم شد کارگران صرفاً به خاطر شرکت در تحقیق و توجه خاصی که به آنها معطوف شده بود، بازدهی خود را بیشتر کردند. معمولاً علت این بهبودی ناشی از تقویت روحیه و احترامی است که بر اثر قرار گرفتن در معرض توجه دیگران در اشخاص ایجاد می‌شود.
به نقل از روان حامی، یکی از وجوه مشترک تمام رواندرمانی‌ها، این است که درمانگر به درمانجو توجه خاصی نشان می‌دهد. بنابراین فرض شده است که توجه از عوامل مشترکی است که برنتایج درمان تأثیر می‌گذارد. هر فردی که در جلسات رواندرمانی شرکت کرده است خشنودی ناشی از توجه کامل یک درمانگر حرفه‌ای را که مدت یک ساعت شامل حال بوده است درک کرده است. پژوهش‌ها نشان داده است که همین توجه خاص درمانگر به بیمار می‌تواند بر روند و نتیجه‌ی درمان تأثیر زیادی بگذارد و در بسیاری موارد اثرات مثبت درمان را می‌توان به همین توجه خاص درمانگر به بیمار نسبت داد.
پژوهشگران اغلب متوجه شده‌اند که توجه نشان دادن، صرف نظر از اینکه با فرآیندهای درمانی دیگر هماره باشد یا نه واقعاً موجب بهبود می‌شود. در یکی از پژوهش‌های انجام شده در رابطه با تأثیر اثر توجه بر درمان، پُل (۱۹۶۷) به این نتیجه رسید که ۵۰ درصد افراد مبتلا به فوبی سخنرانی در جمع، بعد از درمان شدن با پلاسیبوی توجه (درمان‌نمای توجه) که هدف آن کنترل کردن متغیرهای غیر اختصاصی مثل توجه بود، بهبودی قابل ملاحظه‌ای پیدا کردند. یکی دیگر از یافته‌های پژوهش او این بود که افرادی که توجه مشابهی را همراه با یک درمان بینش‌گرا دریافت کرده بودند، از گروهی که فقط پلاسیبوی توجه (درمان‌نمای توجه) دریافت کرده بودند، بیشتر بهبود یافتند، در حالی که بهبودی افرادی که علاوه بر توجه، حساسیت‌زدایی نیز دریافت کرده بودند، بسیار بیشتر بود. با اینکه در آزمایش پُل، بی‌طرفی کامل رعایت نشده بود، ولی مطالعه وی حاکی است که توجه می‌تواند عامل مشترک قدرتمندی در تمام انواع رواندرمانی‌ها باشد.
برای برطرف کردن اثر توجه بر اثربخشی درمان باید چه کاری انجام داد؟
برای اینکه بتوانیم نتیجه بگیریم که اثربخشی درمان خاصی به عنوان مثال روانکاوی بیش از پلاسیبوی توجه (درمان‌نمای توجه) است، باید در پژوهش خود اثرات توجه را کنترل کنیم. برای اندازه‌گیری یا کنترل آثار توجه در رواندرمانی، چند طرح پژوهشی وجود دارد. در ادامه این روش‌ها معرفی می‌شوند.
رایج‌ترین روشی که برای کنترل اثرات توجه وجود دارد این است که از گروه‌های پلاسیبوی توجه (درمان‌نمای توجه) توجه استفاده کنیم. به عنوان مثال مطالعه‌ی پُل که بالاتر آن را توضیح دادیم. در این مطالعه آزمودنی‌های گروه گواه به اندازه‌ی بیمارانی که در درمان شرکت داشتند، توجه دریافت می‌کردند تنها تفاوت اصلی در این بود که آنها در فرآیندهایی که به منظور ایجاد تغییر ترتیب یافته بودند، شرکت نداشتند.
روش پژوهشی دیگر این است که مطالعاتی را به منظور مقایسه‌ی اثربخشی یک درمان با درمان دیگر بررسی کنیم، مانند مقایسه‌ی درمان روانکاوی با درمان شناختی. اگر نتایج نشان داد که یک درمان اثربخشی بیشتری از دیگری دارد آنگاه می‌توان نتیجه گرفت که تفاوت به دست آمده بین آنها ناشی از توجه نیست زیرا درمانی که اثربخشی کمتری داشته شامل اثرات توجه نیز بوده است و از این رو توانسته است آن را کنترل کند.
در نهایت اگر نتایج به دست آمده نشان داد که دو درمانی که با هم مقایسه شده‌اند و هیچ کدام بهتر از دیگری عمل نکرده باشد، نمی‌توانیم بگوییم که این درمانها چیزی بیش از اثر هاوتورن هستند، مگر اینکه این بررسی‌ها، کنترل پلاسیبوی (درمان‌نمای توجه) توجه را نیز در برداشته باشند. پس برای اینکه بررسی‌ها ارزیابی کنترل شده‌ای از اثربخشی رواندرمانی محسوب شوند، باید اثر هاوتورن را کنترل کنند.
منبع: نظریه‌های رواندرمانی، پروچاسکا و نورکراس
یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.
