خلاقیت و آزمونهای خلاقیت:

فکر بکر همیشه مسیر تاریخ را عوض کرده است. اکثر موضوعاتی که امروزه در هنر، پزشکی، موسیقی، تکنولوژی و علوم می‌بینیم و بسیار ساده به نظر می‌رسند زمانی بسیار انقلابی بوده‎اند. روانشناسان درباره این که خلاقیت چیست و چگونه روی می دهد و چگونه می توان آن را تقویت کرد عوامل زیادی را کشف کرده‌اند.

بگذارید بحث خود را با تفکر شروع کنیم. تفکر یا استقرایی است یا قیاسی. تفکر استقرایی عبارت است از شروع از تعدادی واقعیت یا مشاهده خاص و رسیدن به اصول یا قواعد عام. رفتن از قضایایی جزنی به سوی نتیجه کلی یا مشاهده موارد خاص و کشف یک قانون کلی.

تفکر قیاسی

تفکر قیاسی عبارت است از شروع از اصول یا قواعد عام و رسیدن به وقایع خاص. تفکر ممکن است منطقی نیز باشد یعنی شروع از اطلاعات موجود و رسیدن به نتایج جدید و بر اساس قواعد شگار. تفکر غیرمنطقی همان تفکر الهامی، مبتنی بر تداعی، یا شخصی است.

خلاقیت از انواع تفکر متمایز است. خلاقیت عبارت است توانایی تولید یک شیء یا یک ایده‌ی جدید، اصیل، متفاوت، مفید و عملی. تفکر خلاق همه انواع تفکراتی را که در بالا برشمردیم در بر می‌گیرد به علاوه سیالی، انعطاف پذیری، و اصالت را نیز شامل می‌شود.

سیالی، یعنی روان بودن و مشکل نداشتن در تولید. به عنوان مثال اگر از شما خواسته شود که برای استفاده از آجر چندین پشنهاد بدهید، سیالی به این معنا خواهد بود که شما می توانید چقدر ایده تولید کنید. انعطاف پذیری به این معناست که از یک دسته به یک دسته دیگر تغییر مسیر بدهید. به عنوان مثال در بین پیشنهادهایتان برای آجر از دسته خانه سازی به استفاده از آجر به عنوان یک مانع برای بسته شدن درب حیاط به هنگام وزیدن باد حرکت کنید. اصالت هم به میزان نو بودن و جدید بودن پیشنهاد شما اشاره دارد. بوسیله‌ی سیالی، انعطاف‌پذیری و اصالت خلاقیت شما را تعیین کنیم که به آن تفکر واگر نیز گفته می‌شود.

در حل مسئله یا تفکر عادی، تنها یک پاسخ صحیح وجود دارد و حل مسئله به معنای یافتن همان راه حل صحیح است. به این روش حل مسئله یا تفکر، تفکر همگرا گفته می‌شود. در تفکر همگرا خطوط فکری درنقطه‌ای به هم میرسند. تفکر واگرا، فرآیندی معکوس است که در آن تعداد زیادی خطوط فکری، از یک نقطه شروع می شوند و از هم فاصله می گیرند. تفکر واگرا به جای راه حلهای تکراری و آموخته شده، پاسخ ها و افکار و مجموعه رفتارهای جدیدی را تولید می‌کند. نمونه های زیر مثالهایی از تفکر همگرا و تفکر واگرا است.

آزمونهای خلاقیت

آزمون UUT یا تست مصارف غیرعادی: در این تست از آزمودنی خواسته می‌شود که برای بعضی از اشیاء تا آنجه که می تواند موارد مصرف مطرح کند. مثل موارد مصرف آجر.

آزمون CT یا تست پیامدها: از شخص خواسته می‌شود که پیامدهای تغییر در دنیا را بنویسد. اگر زمین ناگهان جاذبه خود را از دست بدهد چه خواهد شد؟

تست AT یا آناگرام: به شخص یک کلمه داده می‌شود و از او خواسته می‌شود با حروف این کلمه هر چقدر می تواند کلمه بسازد.

به همه این آزمونها می توان نمرات سیالی، انعطاف پذیری و اصالت داد.

یک نکته مهم: آیا خلاقیت همان تفکر واگراست؟ باید بگوییم که فکر واگرا فقط بخشی از خلاقیت است نه تمام آن. اگر کسی بتواند تعداد زیادی مصرف غیرعادی برای آجر بیان کند باید این نکته را در نظر بگیریم که آیا این مصارف منطقی و عملی هستند یا خیر؟ بنابراین در بین پاسخ‌ها اگر فرد به چیزی اشاره می‌کند که ساختنی است یا اختراع محسوب می‌شود باید ببینیم آیا عملی هست یا نه. اگر فرد یک فکر خلاقانه ارائه داد باید ببینیم آیا معقول هم هست یا نه. افراد خلاق بعد از خلق عقاید و راه حلهای جدید از استدلال و تفکر منطقی و انتقادی عمل می کنند تا از مفید بودن و عملی بودن آنها مطمئن شوند.

مراحل تفکر خلاق

۱- آشنایی

در مرحله‌ی اول فرد به اقدام به شناسایی مسئله می‌کند و مهم ترین ابعاد آن را پیدا میکند.

۲- آمادگی

در مرحله‌ی دوم، افراد خلاق تا آنجا که می توانند خودشان را با اطلاعات هر چه بیشتر درباره‌ی مسئله مورد نظر اشباع می کنند.

۳- کمون

اکثر مسائل بزرگ دوره ای را به وجود می‌آورند که در آن همه راه حلهای امتحان شده بی فایده به نظر میرسند. در این مرحله فرآیند حل مسئله به صورت ناخودآگاه ادامه پیدا می‌کند.

۴- اشراق

مرحله کمون معمولاً با بینش سریع یا یک سری پیشنهاد دنبال می‌شود. بینش‌‌ها تجربه آهان را تولید می کنند.

۵- وارسی

آخرین مرحله امتحان راه حل و ارزیابی انتقادی آن است. اگر معلوم شود که راه حل مورد نظر ناقص است ممکن است فرد به مرحله کمون بازگردد.

عنوان: خلاقیت و آزمونهای خلاقیت

یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.