سواستفاده جنسی از کودک در بحران ها-زلزله ای که دنیای کودکی او را تکان می‌دهد

مردمان شریفی که در دفاع مقدس مردانه برای این مرز و بوم جنگیدند و پس از آن همواره با سختی و مشقت بازسازی های شهرهایشان را بر عهده گرفتند و حالا هم زلزله. فقط می توانم بگویم خدا این مردم و این نژاد را از کوه آفریده؛ از صخره خلقت کرده و پیراهنی در قامت مقاومت بر آنان پوشانده است. غلامرضا سلیمانی

سر کلاس تربیت درمانگر جنسی و سکسولوژی نشسته بودیم و این هفته مباحث مربوط به کار با کودکانی که موردسواستفاده جنسی قرار گرفته بودند را ادامه می‌دادیم. صحبت از زلزله کرمانشاه شد و استاد از تجربیاتی که در زمان زلزله بم به‌عنوان یکی از اعضای گروه روان‌شناسی برای مداخله در بحران داشتند، می‌گفتند. اینکه اگر برای کمک می‌رویم، تمام وسایل موردنیاز خود را با خودمان ببریم و باری نشویم بر دوش نیروهای امدادی. برایمان از این گفتند که نیروهایی که در زمان زلزله بم از کشورهای دیگر مثل آمریکا آمده بودند تا کوچک‌ترین مایحتاج خود را، اعم از قند برای چایشان را هم با خود آورده بودند. بحث به اینجا رسید که در زمان وقوع چنین وقایع طبیعی، کودکان، جزو قشرهای بسیار آسیب‌پذیر هستند. پدر و مادری که یا دیگر نیستند و یا اگر هستند به حدی در شرایط سخت روحی و شوک ناشی از حادثه به سر می‌برند که دیگر شرایط رسیدگی به فرزند خود را مثل قبل ندارند. در شرایط عادی که همه‌چیز در آرامش و نظم کامل قرار دارد و زندگی و روزمرگی‌ها جریان دارد، برای فرزندِ پدر مادری که حتی در شرایط رفاهی خوب بسیار برای فرزند خود وقت صرف می‌کنند، گاهی اتفاقاتی مثل سواستفاده جنسی توسط آشنایان یا اطرافیان یا حتی اعضای خانواده رخ می‌دهد که غیرقابل‌باور می‌نماید. این مقدار از توجه و مراقبت و بازهم اتفاقی مثل سواستفاده جنسی از کودک، که حتی گاهی سالها به طول می‌انجامد و پدر و مادر متوجه نمی‌شوند.

حال شرایطی مثل وقوع زمین‌لرزه را در نظر بگیرید که افراد بزرگ‌سال هم خود نیاز به کمک دارند، در بیمارستان بستری هستند یا به دنبال تهیه مایحتاج مجبور می‌شوند کودک خود را ترک کنند و مسلماً” محل وقوع، پر از افراد غریبه و آشنا و امدادرسان و … است که همگی درصدد کمک‌رسانی هستند. باوجود حجم وسیع کمک‌های مردمی و حفاظت‌ها و حمایت‌های نیروهای نظم‌دهنده، هنوز هم منطقه پر است از مکان‌هایی که به‌راحتی می‌توان کودکی را حتی برای لحظاتی بسیار کوتاه تنها و دور از پدر و مادر یافت و برای چند لحظه لذت، کودک را سالها درگیر احساس گناه و تنفر و خشم کرد. حتی در مورد افرادی که دچار انحراف جنسی پدوفیلیا هستند، می‌توان لذت را هم از معادله حذف کرد و گفت که در زمان بلایای طبیعی مثل زلزله، به دلیل فراوانی بیشتر تکانه‌های اضطرابی، این افراد برای کاستن از اضطراب خود، به کودکان حاضر در محل حادثه پناه می‌برند و به این وسیله خود را آرام و کودک را تا پایان عمر درگیر خاطره‌ای تلخ می‌کنند. خاطره‌ای که ممکن است حتی باوجود طی کردن “دوره درمان کودکی که قربانی سواستفاده جنسی بوده” که حدوداً” ۳۰ جلسه به طول می‌انجامد، هر بار که کودک از آن خاطره سخن می‌گوید و یا آن را به یاد می‌آورد،اشک از چشمانش جاری شود. در روابط زناشویی خود در آینده دچار مشکل شود و هزاران مشکلی که بسته به نوع و شدت تجاوز و سن کودک در زمان سواستفاده جنسی از او، متفاوت است. طبق آمارها، کودکانی که در کودکی مورد سواستفاده جنسی قرار میگیرند، در صورت عدم درمان و یا کنار آمدن با این تروما و حل آن به لحاظ روانی، درصورتی‌که پسر باشند به‌احتمال زیاد خودشان متجاوزانی بزرگ‌سال می‌شوند و درصورتی‌که دختر باشند به بی‌بندوباری جنسی روی می‌آورند. رفتارهای ضداجتماعی در آن‌ها دیده می‌شود و از والدین خود به دلیل غفلتی که شاید حتی عمدی هم نبوده خشمگین و متنفر می‌شوند. متجاوزان معمولاً” مرد و پسر هستند و از چند طریق کودک را وادار به این کار می‌کنند:

مقاله مرتبط: نشانه‌های داشتن یک دلبستگی ناسالم به شریک عاطفی چه چیزهایی است؟

از رایج‌ترین راه‌ها در خصوص کودکان کم سن و سال، فریب آنان با استفاده از لفظ بازی است. بازی‌ای که پدر و مادر نباید از آن بویی ببرند. برخی به‌ زور متوسل می‌شوند و عده‌ای حتی باج می‌دهند. در اکثر مواقع به کودک میگویند که این یک راز بین آن‌هاست و نباید جایی فاش شود. عده زیادی از آزارگران، تهدید می‌کنند که در صورت برملا شدن ماجرا بلایی سر کودک یا والدین او می‌آورند. در خصوص کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان، حتی از حربه‌ای مثل اینکه “خودت هم لذت میبری” و احساس گناهی که بعدازآن در کودک ایجاد می‌شود استفاده می‌کنند.

اگر اولین بار باشد که این اتفاق رخ می‌دهد ، کودک در ابتدا از اتفاقی که در حال افتادن است دچار شوک و یا حالت سردرگمی می‌شود. اگر آزارگر فردی آشنا باشد که در اکثر موارد سواستفاده جنسی هم همین‌طور است، کودک خود را مقصر و بچه بدی می‌داند. هنوز super ego آن‌قدری در او قوی نشده که متوجه باشد کاری که با او می‌شود کار بدی است و فرد آزارگر است که مقصر است و خود او هیچ تقصیری ندارد.

شاید بد نباشد تعریفی کوتاه از سواستفاده جنسی کودکان داشته باشیم تا زمانی که به این واژه برخورد میکنیم، تنها یکی از بدترین حالات آن یعنی تجاوز در ذهنمان تداعی نشود.

سواستفاده جنسی از کودک به چه معناست؟

سواستفاده جنسی از کودک به نوعی از سواستفاده از کودک گفته میشود که شامل فعالیت جنسی با فردی زیر ۱۸ میشود. یک کودک نمیتواند به هیچ نوعی از فعالیت جنسی تن در دهد یا از انجام آن رضایت داشته باشد. فردی که کودکی یا نوجوانی را به این وسیله درگیر میکند، مرتکب جرمی میشود که اثر آن تا سالیان دراز و حتی تا پایان عمر روی کودک باقی میماند. نیازی نیست که حتماً رابطه فیزیکی بین کودک و آزارگر برقرار شود تا آن را سواستفاده جنسی بنامیم. شاید تعجب آور باشد که حتی بدون لمس کودک هم میتوان مرتکب این عمل شد و حتی اثری از خود روی بدن کودک برجا نگذاشت، اما تکلیف روان کودک چه میشود؟ برخی از انواع سواستفاده جنسی از کودکان شامل موارد زیر میشوند:

اندام های جنسی خود را به کودک نشان دادن ، یا اینکه از کودک بخواهیم اندام های جنسی اش را به ما نشان دهد.
دست مالی کردن کودک
مقاربت جنسی
خودارضایی در حضور فردی زیر ۱۸ سال یا اینکه از او بخواهیم در حضور فردی بزرگتر از خود (حتی زیر ۱۸ سال ولی از نظر جثه و یا قدرت بزرگتر و قوی تر ) خودارضایی کند.
تماس های تلفنی مستهجن، پیغام های نوشتاری یا تبادلات مستهجن در فضای مجازی
تولید، داشتن و یا به اشتراک گذاشتن تصاویر یا فیلم های پورنوگرافی از کودکان
داشتن هر نوع رابطه جنسی با فردی زیر ۱۸ سال (واژینال، دهانی، یا مقعدی)
داشتن هر نوع تجارت سکس
هر گونه رفتار جنسی دیگر که برای سلامت روانی، هیجانی و یا جسمانی کودک مضر باشد

(Child Sexual Abuse)

پس اگر بخواهیم به‌عنوان والدین یا سرپرست موقت کودکی در شرایط بلایای طبیعی چون زلزله از کودکان همچون قبل مراقبت کنیم:

تا زمان عدم انتقال به محلی امن برای سکونت که به افراد غریبه و آشنایان اجازه تنها شدن با کودکانمان را ندهد، از کودکان بخواهیم حتی برای بازی هم در تیررس نگاه ما باشند و از دور مراقب آن‌ها باشیم.
مراقب نشانه‌های ظاهری و جسمانی و خوردوخوراک و خواب کودک خود باشیم. زبان کودکان، رفتار و حالات آن‌هاست . آن‌ها به‌طور مستقیم به شما از تجربه تلخی که داشته‌اند، حرفی نمی‌زنند.
اگر کودک از ماندن پیش کسی از نزدیکان یا رفتن نزد آن‌ها امتناع می‌ورزد، او را مجبور به رفتن نکنیم و دلیل را جویا شویم.
همواره منبع محبت او باشیم و عرصه را برای هرگونه درد و دل صمیمانه باز بگذاریم. کودکانی که می‌توانند بدون قضاوت شدن، در بستری حمایتی حرف بزنند و از آزاری که دیده‌اند حرف بزنند، کمک می‌کنند از آزار دیدن کودکی دیگر توسط همان فرد خاص پیشگیری کنیم.
درصورتی‌که متوجه شدید کودک شما دچار چنین تجربه تلخ سواستفاده جنسی شده، به‌هیچ‌وجه کودک را بازخواست نکنید. اصلاً” او را مقصر ندانید و به او اطمینان دهید که هیچ‌گونه تقصیری نداشته و شما تلاش خود را می‌کنید که دیگر چنین اتفاقی برای او رخ ندهد. اگر احساس گناه دارد یا خود را بچه بدی می‌داند، به او اطمینان دهید که همه این‌ها طبیعی است و او حق دارد چنین احساساتی داشته باشد. اورا بابتِ داشتنِ شجاعت برای گفتن چنین اتفاقی تحسین کنید.
در اسرع وقت به روانشناس کودک مراجعه نمایید تا کودک بتواند احساسات بد و تجربه ترومای ناشی از تجاوز جنسی خود را از راه درست حل کند.
به کودک خود بیاموزید که اندام‌های جنسی او، بخش‌های خصوصی بدنش هستند و کسی حق دیدن یا لمس آن‌ها را ندارد و کسی هم متقابلاً” حق ندارد او را مجبور کند که به اندام‌های خصوصی‌اش دست بزند یا آن‌ها را ببیند.
از کودک بخواهیم اگر زمانی در خصوص اندام‌های خصوصی او چنین اتفاقی رخ داد، سریع از آن فرد دور شود و نزد پدر و مادر یا افراد مطمئن برود. و یا اینکه فریاد بزند. آزارگران بیشتر اوقات درصورتی‌که فرد داد و بیداد کند و بلند و محکم نه بگوید، برای حفظ آبروی خود، از ادامه آزار منصرف می‌شوند و کودک را رها می‌کنند.

مراقب کودکان خود باشیم. گاهی حتی کودکی که ازنظر جثه یا سن کمی بزرگ‌تر از کودک ماست می‌تواند همان آزارگری باشد که در ظاهر بسیار آراسته و مهربان است.

مقاله مرتبط: ادراک به چه معنا است؟ مراحل ادراک در انسان چیست؟

و یادمان نرود که طبق آمارهای پژوهش های انجام شده، ۹۳ از قربانیان سواستفاده جنسی زیر ۱۸ سال، آزارگر خود را میشناسند. (افراد خانواده یا فامیل، خواهر برادر بزرگتر، همبازی ها، همکلاسی ها، معلم، مربی، پرستار کودک یا حتی والد کودکی دیگر)

و غم غذای روز و شب مردمی است که ساده تر و صبورترند! و این قانون نانوشته روزگاری است که سال هاست مثل آوار خراب شده بر سرمان… اما وقتی یک ملت، از غم یک روستا می گرید، دانه ی امید است که آبیاری می شود… همین روزهاست که دوباره جوانه بزند، از غربی ترین خاک های ایران…

محمد رضا طاهری

الهام نیک فر – ارشد روان شناسی عمومی

منبع مورد استفاده: