مناطق مغزی مرتبط با حافظه فعال و حافظه بلندمدت

مدتهاست که روانشناسان می‌دانند که حافظه فعال و حافظه بلندمدت را مناطق مغزی مختلف کنترل می‌کنند. هیپوکامپ یکی از مناطق مغزی مهم است که برای حافظه بلندمدت اهمیت دارد، اما برای حافظه فعال زیاد اهمیت ندارد. درباره نقش هیپوکامپ شواهد به دست آمده بیشتر حاصل آزمایش‌های انجام شده روی میمونها و سایر حیوانات است. با روان حامی همراه باشید. 

در بعضی آزمایش‌ها به هیپوکامپ به کورتکس اطراف آن در مغز گروهی از میمونها آسیب می‌رساند. در مورد گروه دوم به قسمتی کاملاً متفاوت در جلوی مغز آسیب وارد می‌کنند. هر دو گروه بعد از عمل جراحی باید آزمایشی را انجام دهند که در آن از روش پاسخ تأخیری استفاده می‎شود. هر بار ابتدا یک محرک (مانند مربع) نشان داده می‌شود و بعد از مدتی تأخیر، محرک دوم (مانند یک مثلث) ارائه می‌شود. میمون زمانی باید پاسخ دهد که محرک دوم با محرک اول تفاوت داشته باشد. عملکرد صحیح میمون به این واقعیت وابسته خواهد بود که کدام قسمت مغزش آسیب دیده باشد و زمان تأخیر بین دو محرک چقدر بوده باشد.

وقتی تأخیر طولانی است (۱۵ ثانیه یا بیشتر) میمون‌هایی که به هیپوکامپ آنها آسیب رسیده است عملکرد بسیار ضعیفی دارند، اما آنهایی که به قسمت جلوی کورتکسشان آسیب وارد شده است عملکرد معمولی دارند. چون تأخیر زیاد بین محرک‌ها باعث می‌شود که ذخیره‌سازی به حافظه بلندمدت نیاز پیدا کند، عملکرد دو گروه میمون نشان می‌دهد که هیپوکامپ به احتمال زیاد برای حافظه بلندمدت بسیار اهمیت دارد. وقتی تأخیر میان دو محرک کوتاه است (فقط چندثانیه) عکس مورد بالا روی می‌دهد. این بار میمونهایی که به قسمت جلوی کورتکس مغزشان آسیب رسیده است عملکردی ضعیف نشان می‌دهند و میمونهایی که به هیپوکامپشان آسیب رسیده است، عملکردی نسبتاً عادی نشان می‌دهند.

چون تأخیر کوتاه بین محرکها باعث می شود که ذخیره سازی محرک اول به حافظه فعال نیاز داشته باشد عمکلرد میمونها نشان می دهد که مناطقی از جلوی کورتکس در حافظه فعال نقش دارند. بنابراین در حافظه فعال و بلندمدت مناطق مختلف مغز تأثیر می‌گذارند.

حال این سؤال پیش می‌آید که در مورد انسانها چه شواهدی وجود دارد؟

در مورد انسان‌ها بیشترین شواهد از بیمارانی به دست آمده که در اثر بیماری یا تصادف، به آسیب مغزی دچار شده‌اند. بیمارانی که در منطقه هیپوکامپ و کورتکس جلویی آسیب دیده‌اند به شدت دچار ضعف حافظه می‌شوند. چون هیپوکامپ در وسط لوب گیجکاهی قرار دارد گفته می شود که این بیماران به فراموشی لوب میان ـ گیجگاهی دچار شده‌اند. آنها یادآوری اطلاعاتی که بینشان فاصله زمانی زیادی وجود دارد به شدت مشکل دارند، اما در یادآوری اطلاعاتی که فاصله زمانی آنه بین آنها تنها چندثانیه است به ندرت مشکل پیدا می‌کنند.

بنابراین بیماری که به این نوع فراموشی دچار شده باشد وقتی دکترش وارد اتاق می‌شود او را به جا نمی‌آورد هر چند سالهاست او را تقریباً هر روز دیده است. اما وقتی دکتر خودش را دوباره معرفی می‌کند بیمار در تکرار اسم دکتر هیچ مشکلی ندارد. این گونه بیماران در حافظه بلندمدت به نقص شدید دچار شده‌اند اما حافظه فعال آنها عادی است.

بعضی بیماران مشکلی کاملاً متضاد پیدا می‌کنند. آنها حتی فهرست سه کلمه‌ای را نمی‌توانند تکرار کنند، اما در آزمایش‌های مربوط به حافظه بلندمدت عملکرد نسبتاً عادی دارند. این گونه بیماران حافظه فعال ناقصی دارند اما حافظه بلندمدت آنها سالم است. همچنین به لوب گیجگاهی و میانی آنها هیچ آسیبی نرسیده است. بنابراین در انسان و همچنین در مورد سایر پستانداران اندامهای مختلف مغز بر حافظه فعال و حافظه بلندمدت تأثیر می‌گذارند.

تحقیقات جدیدی که از فنون عکس برداری مغزی استفاده می‌کنند نشان داده اند که نورونهایی از منطقه لوب پیشانی درست پشت پیشانی، اطالاعات را برای استفاده کوتاه مدت نگه می‌دارند. مثلا وقتی می‌خواهیم شماره تلفن بگیریم، به نظر می‌رسد که این نورونها مثل RAM کامپیوتر عمل می‌کنند. RAM کامپیوتر اطلاعات را به طور موقت نگه می‌دارد و در صورت نیاز به سرعت با سایر اطلاعات مبادله می‌کند. همچنین سلولهای منطقه لوب پیشانی می‌توانند اطلاعات را از سایر نقاط مغز بگیرند و آنها را تا زمانی که برای کار خاصی مورد نیاز باشد نگه دارند.

منبع: زمینه روانشناسی هیلگارد

یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.