چرا عملکرد جنسی ما مختل می شود؟ علت اختلالات جنسی کدامند؟

شاید تعجب کنید اگر بدانید هرگاه مشغول یک رفتار جنسی (شامل امیال، خیال پردازی ها و اعمال) هستید، مجموعه پیچیده ای از فرایند های فیزیکی و ذهنی، درونتان فعال می شود و باز هم بیشتر تعجب می کنید اگر بدانید نقش فرایند های ذهنی در عملکرد جنسی بسیار پرنگ تر از مشکلات فیزیکی است. این نقش می تواند آن قدر پررنگ باشد که حتی بتوانیم دلیل عملکرد جنسی ضعیفمان را در رویداد های ناخوشایندِ روزِ گذشته جست و جو کنیم.

خانم ژ. ۳۷ ساله به خاطر مشاجره ی طولانی که بعد از ظهر با رئیسش داشته، شب نمی تواند ارگاسم را تجربه کند.

اختلال موقت در عملکرد جنسی، می تواند به کژکاری جنسی تبدیل شود. برای آن که بتوانیم از بروز چنین رویدادی جلوگیری کنیم، کسب دانش جنسی اولین و مهم ترین گام است. همچنین دانش جنسی می تواند در تسریع فرایند درمان بسیار موثر باشد. به همین دلیل در ادامه این مقاله، دلایل مختلف کژکاری جنسی را بررسی می کنیم.

نقش بیماری ها و آسیب ها

با یک استدلال منطقی می توان فهمید که اگر هر یک از عوامل زیربنایی عملکرد جنسی مختل شود، قسمتی از عملکرد جنسی ما نیز آسیب می بیند. دستگاه های هورمونی، عروقی و عصبی  از جمله عوامل دخیل در عملکرد جنسی هستند. هر نوع بیماری، اختلال یا آسیبی که معطوف به این دستگاه باشد، به کژکاری جنسی منجر می شود. آسیب جسمانی به اندام های تناسلی نیز چنین است و می تواند مستقیما پاسخ جنسی را با مشکل مواجه کند.

دسته دیگری از بیماری ها هستند که تاثیر مستقیم بر عملکرد جنسی ندارند بلکه از طریق تاثیر روانشناختی خود به عملکرد جنسی آسیب می رسانند. اما چگونه تاثیرات روانشناختی می تواند عملکرد جنسی را مختل کند؟

تحقیقات همواره نشان می دهد که حالت روانی ما می تواند بر عملکرد تک تک سیستم های درونی بدنمان تاثیر بگذارد. شیمی مغزمان را تغییر می دهد یا سرعت شلیک های نورونیمان را کم و زیاد کند و از همین طریق عملکرد دستگاه های عصبی، هورمونی، عروقی و … تحت تاثیر قرار می گیرند. به عنوان مثال آقایی که مبتلا به مشکل سکته قلبی است، می تواند عملکرد جنسی کاملا طبیعی و به هنجار داشته باشد. اما در عمل این گونه نیست زیرا تنش و فشار خون در حین انجام فعالیت جنسی افزایش پیدا می کند. این حالت فرد را می ترساند. او همواره نگران است که مجددا به سکته قلبی دچار شود و همین ترس از آسیب دیدن مجدد است که فرد را از طی کردن کامل چرخه جنسی باز می دارد.

برخی از بیماری ها با احساس ضعف، خستگی و ناخوشی عمومی  که ایجاد می کنند، باعث کاهش یا از بین رفتن میل جنسی می شوند. چرا که بدن به صورت خودکار ابتدا بقای خودش را تضمین می کند و تولید مثل و بقای نسلش را در درجه دوم اهمیت قرار می دهد.

گاهی نیز یک بیماری یا آسیب، منجر به بدریختی شدید بدن می شود. همین که فرد فکر کند برای شریک جنسی اش فاقد جذابیت جسمانی است، دچار اختلال در عملکرد جنسی می شود.

زمانی پیش می آید که یک بیماری خاص در عملکرد جنسی فرد اختلال کوچکی ایجاد می کند، اما میزان اختلال جنسی فرد بسیار بیشتر از آن است که توسط بیماری ایجاد شده باشد. به عنوان مثال دیابت شیرین میتواند با آسیب به اعصاب محیطی و رگ های اندام تناسلی در نعوظ مردان اختلال ایجاد کند اما مطابق تحقیقی که توسط وایت هید و همکارانش در ۱۹۸۳ انجام شد علت اصلی مشکلات نعوظی مردانِ مبتلا به دیابت نه مشکلات فیزیکی بلکه تجربیات روانشناختی مانند اضطراب بود که از دیابت شیرین ناشی می شد. در واقع پیامد های روانشناختی بیماری، مشکلات جنسی فرد را تشدید می کرد.

دخالت عصب شناختی

پاسخ های برانگیختگی و ارگاسم توسط شبکه پیچیده ای از مکانیسم های عصب شاختی تولید می شود. در سطح بنیادی، این وانکش ها، نوعی بازتاب هستند که در اثر تحریک جسمانی اندام تناسلی به وجود می آیند؛ در نتیجه از طریق نخاع شوکی و بخش های تحتانی ساقه مغز تولید می شوند اما توسط فعالیت های قشری بالا ترِ مغز کنترل و تعدیل می شوند. همین مسئله نشان می دهد که شناخت های ما و طرز تفکراتمان بر آن چه حین تعامل جنسی انجام می دهیم، تاثیر گذار است.

انواع جراحات و صدمات  مغزی، آسیب های نخاعی، ضایعات مغزی و تومور ها (بسته به ناحیه ای که صدمه دیده) می توانند عملکرد جنسی ما را مختل کنند. و البته انواع دارو های موثر بر دستگاه عصبی نیز ممکن است بر چرخه جنسی تاثیر سوء بگذارد.

(توضیحات بیشتر و جزعی تر از حوصله این مطلب خارج است لذا اگر مایل به مطالعه بیشتر هستید می توانید فصل دوم از کتاب درمان اختلالات جنسی به قلم سوزان.اچ.اسپنس را مطالعه نمایید).

بیماری های عروقی

نعوظ در مردان با گشاد شدن شریان های آلت، افزایش جریان خون شریانی و انقباض جریان وریدی همراه است؛ یعنی انقباض آلت و نعوظ به علت افزایش جریان خون، در اندام تناسلی مردان اتفاق می افتد.

هرگاه به دلیل مصرف یک دارو، بیماری، جراحی و… جریان یا فشار خون آلت با مشکل مواجه شود، به علت کاهش تراکم خونی یا کاهش فشار خون، نعوظ تا حد زیادی مختل می شود. همین مشکل در خانم ها نیز می تواند منجر به اختلال در مراحل لیز شدن واژن و تورم آن شود.

البته باز هم نباید فراموش کرد که تاثیرات روانی ناشی از این مشکلات می تواند عملکرد جنسی را با شدت بیشتری مختل کند.

اختلال اندام های تناسلی

هنگامی که اندام تناسلی با مشکل مواجه شود، برقراری رابطه رضایت بخش را مختل می سازد. اندام تناسلی ممکن است با نقص ساختاری همراه باشد مانند چسبندگی کلیتوریس در خانم ها یا انحنای افراطی اندام تناسلی در آقایان. انواع عفونت ها نیز آمیزش جنسی را با درد همراه می کنند. درد، نقش بسیار مهمی در مختل کردن تعامل جنسی دارد.

تمامی اختلال ها و معلولیت های جسمانی با عملکرد نابهنجار جنسی همراهند و این عملکرد به وسیله پیامد های روانی – اجتماعی که معلولیت ها به همراه دارند، تشدید شده و پایدار می شود.

سرطان

سرطان می تواند به طرق مختلفی بر عملکرد جنسی تاثیر گذاشته، آن را مختل کند. بسیاری از مواقع جراحی هایی که برای درمان سرطان صورت می گیرد (مانند برداشتن پروستات) منجر به کژکاری جنسی می شود. پرتو درمانی ها و شیمی درمانی نیز ممکن است به اختلال در عملکرد جنسی منجر شوند. بسیاری از سرطان ها به خاطر عوارض ظاهری خود مانند تغییر رنگ پوست یا کاهش وزن چشمگیر تاثیرات عمیق روانشناختی بر فرد و شریک جنسی وی دارد.

عامل دیگری که می تواند باعث کژکاری جنسی شود، تاثیرات روانشناختی خودِ سرطان بر فرد است. کاهش امید به زندگی، اضطراب مرگ و… تماما می توانند به کاهش میل جنسی و برانگیختگی منجر شوند.

اثرات دارویی

بسیاری از مواد شیمیایی و دارویی می توانند بسته به نوع عمل زیست شناختی شان در عملکرد جنسی تداخل ایجاد کند. هر دارویی که دستگاه های عصبی،عروقی یا غدد درون ریزِ درگیر در عملکرد جنسی را تحت تاثیر قرار دهد ممکن است پاسخ جنسی را با مشکل مواجه کند. انواع دارو از دارو هایی که توسط پزشک تجویز می شود تا الکل و دارو های ممنوع (مواد مخدر) می توانند تاثیرات مخربی بر کارکرد جنسی داشته باشند.

الکل و دیگر مسکن ها

ترکیبات مسکن مانند الکل، باربیتورات ها و… باعث کند شدن عمل درستگاه عصبی می شوند و از این رو است که تاثیرات آرامش بخشی دارند. اما کند کردن دستگاه عصبی می تواند به عملکرد جنسی آسیب برساند. گرچه دیده می شود که مصرف مسکن ها و الکل در دوز بسیار پایین می تواند به انگیختگی و تمایلات جنسی کمک کند. تصور می شود که این افزایش به خاطر تاثیر غیر بازدارندگی الکل و سایر مسکن ها است. در عملکرد های اجتماعی نوعی ترس و اضطراب، فرد را از برقرار کردن تعامل بهنجار باز می دارد.

الکل و سایر مسکن ها با کاهش دادن میزان این اضطراب، فرد را قدری بی پروا تر و جسور تر می کند. این تاثیرِ موقت باعث می شود که فرد راحت تر احساساتی از جمله تمایلات جنسی خود را بروز دهد.

اما پژوهش ها مختلف حاکی از آن است که سطوح بالای مصرف الکل با آسیب نعوظی در مردان و کاهش شدت ارگاسم در زنان همراه می باشد. در دوز های بالاتر ، الکل تاثیر کند کنندگی بر عملکرد قشری (در مغز) دارد که می تواند به طور کامل پاسخ نعوظی را در مردان متوقف سازد.

تاثیر مخرب دیگر الکل، آن جا آشکار می شود که به مدت طولانی سوء مصرف شود. به دلیل آن که در این شرایط روابط بین فردی مختل می شود، مشکلات جنسی می توانند با شدت بیشتری بروز یابند.

داروهای فشار خون

گرچه اکثر متون علمی بر تاثیر دارو های فشار خون در عملکرد جنسیِ مردان تمرکز دارند اما شواهدی مبنی بر وجود اختلال در عملکرد جنسی، به دنبال مصرف این دارو ها، در هر دو جنس دیده می شود. دارو های فشار خون معمولا از طریق تاثیر بر سطوح فعالیت دستگاه های عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک -که هر دو در عملکرد جنسی دخیل هستند- فشار خون را کنترل می کنند.

می دانیم که هر دوی این سیستم ها در فعالیت جنسی دخیل هستند. از این رو است که گاهی با مصرف این دارو ها اختلال هایی در مرحله میل، برانگیختگی و یا ارگاسم مشاهده می کنیم.

داروهای ضد روان پریشی

برخی از دارو های روان پریشی از جمله دسته های فنوتیازین، بوتیروفنون ها و مشتقاتشان ممکن است عملکرد جنسی را با مشکل مواجه کنند. (اسم های تجاری این دارو ها ممکن است متفاوت باشد)

در میان فنوتیازین ها، تیوریدازین به خصوص مردان را با مشکلات نعوظی و انزال رو به رو می کند. و در برخی زنان فقدان اوج لذت جنسی دیده می شود.

در بین بوتیروفنون ها ترکیبات هالوپریدول گاهی مشکلات انگیختگی و نعوظی را به وجود می آورند.

داروهای ضد اضطراب

آرام بخش های خفیف مانند کلرودیازپوکساید، دیازپام و سایر مشتقات بنزودیازپین، معمولا با اختلالات جنسی ارتباطی ندارند اما دوز های بالای دارو های آرامبخش یا مصرف طولانی مدت آن ها می تواند به فقدان ارگاسم در زنان و میل جنسی پایین در زنان و مردان منجر شود.

داروهای ضد افسردگی

شواهدی وجود دارد مبنی بر این که داروهای ضد افسردگی در عملکرد جنسی اختلال ایجاد می کند. اما ارزیابی تاثیر آن بر مشکلات جنسی غالبا کاری بسیار دشوار است.

دارو های ضد افسردگی خلق مثبت را افزایش می دهند و می دانیم بالا رفتن خلق با افزایش علاقه به فعالیت جنسی همراه است. از این رو نمی توان تاثیر مستقیم و جداگانه ی خودِ دارو را بر عملکرد جنسی مشخص کرد.

دارو های ضد بارداری

در مورد تاثیر دارو های ضد بارداری بر عملکرد جنسی یافته های مناقضی وجود دارد. عقایدی وجود دارد مبنی بر این که استفاده از چنین دارو هایی سطوح انگیختگی جنسی را کاهش می دهند و از این رو عملکرد جنسی زنان را با مشکل مواجه می کنند.

اما امروزه مصرف دارو های خوراکی ضد بارداری نسبت به سایر روش ها اطمینان بیشتری در مورد پیشگیری از حاملگی ایجاد کرده است. چنین اطمینان خاطری می تواند به بهبود عملکرد جنسی منجر شود. به همین دلیل تفسیر نتایجی که به دنبال مصرف دارو های ضد بارداری به دست می آید کار بسیار دشواری است و نمی توان نتیجه قطعی در مورد آن به دست آورد.

دارو های غیر مجاز (مواد مخدر)

مدت زمان زیادی نیست که تحقیقات علمی درباره مسائل جنسی آغاز شده است و نقطه شروع آن را می توان مطالعات مسترز و جانسون دانست. به همین علت نتیجه گیری قطعی در مورد تاثیر بسیاری از عوامل قطعی نیست و تاثیر اکثر متغیرها بر چرخه جنسی ناشناخته باقی مانده است.

شواهد متناقض زیادی نیز در مورد تاثیر مصرف مواد مخدر بر عملکرد جنسی وجود دارد. موادی مانند هروئین، کوکائین و آمفتامین می توانند تاثیر زیادی بر عملکرد جنسی داشته باشند که البته بررسی تخصصی آن ها از حوصله بحث خارج است. اگر مایل به مطالعه بیشتر در این زمینه هستید می توانید به متونی مانند روزن و بک (۱۹۸۸) -که در آن به طور مفصل به تاثیر چنین دارو هایی بر عملکرد جنسی پرداخته اند- مراجعه نمایید.

این مطلب ادامه دارد. شما در مقاله بعدی می توانید عوامل دیگری مانند پیری، عوامل اجتماعی، محیطی و ویژگی های فردی را بر عملکرد جنسی مورد مطالعه قرار دهید.

با روان حامی همراه باشید.

منبع:

• اسپنس، سوزان اچ. درمان اختلالات جنسی، بررسی و درمان شایع ترین اختلالات جنسی در زنان و مردان. ترجمه: حسن توزنده جانی و جمعی از مترجمان. تهران: نشر پیک فرهنگ