آیا شما و نوجوانتان واقعا به هم گوش می کنید؟ چه بر سر آن همه کلماتی که شما برای نوجوان خود به کار می‌برید، می‌آید؟ چرا نوجوان شما چندان تمایلی به صحبت کردن با شما نشان نمی‌دهد؟ آیا در صورتی که فرزند نوجوانتان احساس کند به او گوش می‌کنید، او را می‌فهمید و جدی می‌گیرید، بیشتر با شما حرف می‌زند؟ در این مقاله سعی دارم به شما والدین عزیز نشان دهم که چگونه می‌توانید از طریق گوش کردن فعال، به گونه‌ای با نوجوان خود ارتباط برقرار کنید که هر دوی شما احساس «درک شدن» داشته باشید. با روان‌حامی همراه باشید.
وقتی صحبت از ارتباط می‌شود، اولین چیزی که به ذهنتان می‌آید چیست؟ به احتمال زیاد، «حرف زدن». اگر شما هم مانند اکثریت والدین بچه‌های نوجوان باشید، این کار را زیاد انجام می‌دهید. دفعه بعد که شروع به حرف زدن با فرزند خود می‌کنید (سخنرانی کردن، نصیحت کردن، انتقاد کردن، غر زدن، یادآوری کردن و …)، به او نگاه کنید. می‌بینید که او یا در حال چرخاندن چشم‌هایش است، یا با گوشی تلفن خود ور می‌رود و یا تلویزیون نگاه می‌کند. ممکن هم هست مستقیما به شما نگاه کند، اما شما احتمالا به قدری مشغول صحبت کردن هستید که متوجه نمی‌شوید فرزندتان در میان جمع و دلش جای دیگریست!
اگر احساس می‌کنید که نادیده گرفته می‌شوید، متاسفانه باید بگویم که این احساس شما درست است و نوجوانتان در حال نادیده گرفتن شما و حرف‌های شماست. بنابراین با شیوه‌ای که در پیش گرفته‌اید، کاری از پیش نمی‌برید.
گوش کردن فعال
چگونه می‌توانم شنونده‌ی خوبی باشم؟
وقتی ناراحت هستید، ممکن است با یکی از دوستانتان صحبت کنید. و انتظار دارید او به احساسات شما توجه کند، آن را بفهمد و بپذیرد. نوجوانتان هم چنین توقعی دارد.
گوش کردن فعال، ابزار بسیار قدرتمندی برای بهبود ارتباط شما با نوجوان است. ابزاری که به ایجاد و حفظ روابط مثبت بین شما بسیار کمک می‌کند.
گوش کردن فعال در رابطه با فرزندان، از صرفا شنیدنِ حرف‌های او فراتر می‌رود. این نوع گوش کردن، یک مهارت است.
با عمل کردن به توصیه‌های زیر، می‌توانید این مهارت را تمرین کنید.
- وقتی فرزندتان شروع به صحبت می‌کند، به او نزدیک شوید.
- تمام توجهتان را به او بدهید.
- بگذارید صحبت کند، بدون این که وسط حرف او بپرید.
- از سوالاتی که رشته افکار او را می‌گسلد، بپرهیزید.
- به جای آن‌که به این مسئله فکر کنید که «حالا به او چه بگویم؟»، کاملا روی حرف‌هایش تمرکز کنید.
- با او ارتباط چشمی برقرار کنید تا بداند که عمیقا شنیده و فهمیده می‌شود.
- با تکان دادن سر و گفتن جملاتی مانند: «می‌فهمم»، «چه عالی»، «سخت به نظر می‌رسه» و … نشان دهید که به این گفتگو علاقه‌مند هستید.
گوش کردن، به معنای موافقت کردن نیست. شما می‌توانید عقیده‌ی شخصی را بشنوید، بفهمید و به آن احترام بگذارید؛ بدون این‌که با او موافق باشید.
فواید گوش کردن فعال
با استفاده از گوش کردن فعال، شما می‌توانید ارتباطتان را با فرزند خود قوی‌تر کنید. به این خاطر که این مهارت، به فرزند شما نشان می‌دهد که شما به او اهمیت می‌دهید و به گفتگو با او علاقه‌مند هستید. همچنین به شما کمک می‌کند که درباره اتفاقات زندگی فرزندتان اطلاعات بیشتری داشته باشید.
در گوش کردن فعال، شما نباید زیاد صحبت کنید. در واقع این مهارت، این فشار را از روی دوشتان برمی‌دارد که همیشه پاسخی داشته باشید و بخواهید مسائل را حل و فصل کنید.
وقتی شما فعالانه گوش می‌دهید، به فرآیند تفکر نوجوان خود و شفاف‌سازی افکار او توسط خودش نیز کمک بزرگی خواهید کرد.
موانع گوش کردن فعال
- به جای این‌که خوب گوش دهید تا نوجوانتان سعی کند خودش مسائل را بسنجد و به نتیجه برسد، دائما می‌خواهید مسائل را برایش حل و فصل کنید و به نوعی او را نجات دهید. چون تصور می‌کنید که تنها در این صورت والد خوبی هستید.
- در حین صحبت، دیدگاه و احساسات نوجوان خود را نادیده می‌گیرید.
- با حالتی تدافعی، سعی می‌کنید که دیدگاه و عقیده خود را ارائه دهید.
- صحبت او را قطع می‌کنید تا درباره ارزش‌هایتان به او درس اخلاق بدهید.
- حرف‌هایش را به خودتان می‌گیرید و اجازه می‌دهید که مسائل حل نشده خودتان در گفتگو جاری شود.
- آن‌چه او می‌گوید را علیه خودش استفاده می‌کنید تا او را تنبیه کنید، از او انتقاد کنید، به او برچسب بزنید و برایش سخنرانی کنید.
کلید اولیه و اصلی برای گوش کردن فعال موفقیت‌آمیز، «سکوت» است. در هنگام گوش دادن، ساکت بمانید؛ زیرا قاعدتا شما نمی‌توانید به صورت هم‌زمان هم گوش کنید و هم صحبت کنید.
گوش کردن فعال
گوش کردن فعال بازتابی چیست؟
برای گوش کردن بازتابی بدین شرح عمل کنید:
- گوش کنید. سراسر توجه باشید. کارهای دیگر را کنار بگذارید و مستقیما به نوجوانتان نگاه کنید.
- احساساتش را بشنوید. به کلمات نوجوانتان گوش کنید. از خود بپرسید «نوجوانم چه احساسی دارد؟» به واژه‌ای که احساسات او را بیان می‌کند فکر کنید. همچنین از خودتان سوال کنید: «چرا نوجوان من چنین احساسی دارد؟ چه چیزی در او چنین احساسی پدید آورده است؟»
- به گوش دادن بازتابی بپردازید. این نوع گوش دادن باعث می‌شود واژه‌هایی که به کار می‌برید، بازتابی از گفته‌ها و احساسات نوجوانتان باشد. خودتان را آینه‌ای فرض کنید که احساس نوجوانتان را بازتاب می‌دهد. انگیزه‌های پشت این احساس را نیز بازتاب دهید.
به این مثال‌ها توجه کنید:
- تو احساس ناراحتی می‌کنی، چون مریم داره با سارا می‌ره بیرون.
- تو احساس ناامیدی می‌کنی، چون نتونستی تو اون مسابقه برنده بشی.
- تو احساس بی‌قراری می‌کنی، برای همین میخوای بری دوستات رو ببینی.
- به نظر میاد همه بی‌خیال‌اند، اما تو واقعا داری از پا درمیای.
- تو حوصله نداری امشب کنار ما باشی.
- تو در مورد کار جدیدت هیجان‌زده به نظر میای.
گوش کردن فعال، همانند هر مهارت دیگری احتیاج به زمان و تمرین دارد. پیگیرش باشید. بعد از مدتی کاملا طبیعی به نظر می‌آید و کم کم متوجه می‌شوید که چقدر رابطه شما و نوجوانتان بهتر شده است.
نویسنده: فرانک ناطقی
منابع:
Nelsen, J. & Lott, L. (2000). POSITIVE DISCIPLINE FOR TEENAGERS: Empowering Your Teens and Yourself Through Kind and Firm Parenting (3rd Edition). New York: Harmony Books
دینک‌مایر، دان؛ مک‌کی، گری دی؛ مک‌کی، جویس ال و دینک‌مایر، دان (پسر). (۱۹۹۰). والدین و نوجوانان، چگونه با نوجوانان کنار بیاییم. ترجمه مجید رئیس دانا (۱۳۹۳). تهران: انتشارات رشد.
یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.
