اسکیزوفرنی چیست ؟ اسکیزوفرنی اختلالی است که مشخصه آن آشفتگی در تفکر، هیجان و رفتار است: تفکر مختل که در آن افکار و اندیشه‌ها ارتباط منطقی با هم ندارند؛ ادراک و توجه ناقص؛ نبود ابرازگری هیجانی و ابرازهای نامناسب؛ و آشفتگی‌هایی در حرکت و رفتار. با روان حامی همراه باشید.
شیوع اسکیزوفرنی در طول عمر اندکی کمتر از یک درصد است و زنان و مردان تقریباً به یک اندازه دچار آن می‌شوند. اسکیزوفرنی گاهی در کودکی شروع می‌شود اما معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی پدیدار می‌شود و معمولاً مردان در مقایسه با زنان تا حدی در سن پایین‌تر دچار آن می‌شوند.
حدود ۳۰ سال پیش علائم به دو مقوله مثبت و منفی تقسیم شد. پس از آن علائم مثبت به دو مقوله تقسیم شد: مثبت (توهم‌ها و هذیان‌ها) و آشفته (گفتار و رفتار آشفته). تمایز بین علائم مثبت، منفی و آشفته در پژوهش درباره علت شناسی و درمان اسکیزوفرنی بسیار مفید بوده است.
اختلال اسکیزوفرنی چیست ؟
ابعاد اصلی نشانه‌ها در اسکیزوفرنی
- علائم مثبت: توهم و هذیان‌ها
- علائم منفی: بی‌ارادگی (بی‌تفاوتی)، ناتوانی گویایی (فقر گفتار، فقر محتوای گفتار)، نبود احساس لذت، افت عاطفی، بی‌تفاوتی اجتماعی
- علائم آشفته: رفتار آشفته، گفتار آشفته
علائم مثبت
علائم مثبت شامل افراط‌ها و تحریف‌ها مانند توهم و هذیان است. دوره‌های حاد اسکیزوفرنی تا حد زیادی با علائم مثبت مشخص می‌شوند.
هذیان‌ها، باورهایی هستند که بر خلاف واقعیت به قوت خود باقی می‌مانند و با وجود شواهد باطل‌کننده، قاطعانه حفظ می‌شوند. هذیان‌های گزند و آسیب در ۶۵ درصد موارد مبتلا به اسکیزوفرنی دیده می‌شود. هذیان‌ها به چندین شکل دیگر هم دیده می‌شوند که یک روانپزشک آلمانی به نام کورت اشنایدر آن‌ها را توصیف کرده است:
بیمار ممکن است معتقد باشد که افکاری که مال خودش نیست به‌وسیله منبع خارجی در ذهنش قرار داده شده است.
بیماران ممکن است معتقد باشند که افکارشان پخش یا منتشر می‌شود، طوری که دیگران می‌فهمند آن‌ها چه فکری دارند.
بیماران ممکن است تصور کنند که نیروی خارجی، به‌طور ناگهانی و غیرمنتظره افکارشان را می‌دزدد.
هذیان‌های ارجاعی: یعنی اعتقاد به اینکه حرکات ایما و اشاره، اظهارات، علائم محیطی و غیره به سمت خویشتن هدایت شده‌اند.
هذیان‌های بزرگ‌منشی: یعنی زمانی که فرد باور دارد توانایی‌ها، ثروت، یا شهرت استثنایی دارند.
هذیان‌های شهوانی: یعنی وقتی فرد به غلط باور دارد که فرد دیگری عاشق اوست.
هذیان‌های پوچ‌انگاری یا نفی: اعتقاد به اینکه فاجعه عمده‌ای روی خواهد داد
هذیان‌های جسمی: بر دل‌مشغولی درباره سلامتی و کارکرد اندام بدن تمرکز دارد.
هذیان‌ها در صورتی عجیب‌وغریب انگاشته می‌شوند که غیرقابل‌قبول باشند و برای همتایان همان فرهنگ قابل درک نباشد و از تجربیات زندگی عادی حاصل نشده باشند. نمونه‌ای از هذیان‌های عجیب‌وغریب این عقیده است که یک نیروی بیرونی، اندام‌های درونی او را برداشته و اندام‌های فرد دیگری را جایگزین آن کرده است بدون اینکه هرگونه زخمی بر جای گذاشته باشد. نمونه‌ای از هذیانی که عجیب‌وغریب نیست این عقیده است که فرد تحت نظر پلیس قرار دارد در حالی که دلیل قانع‌کننده‌ای برای آن وجود ندارد. هذیان‌هایی که از دست دادن کنترل بر ذهن یا بدن را ابراز می‌کنند عموماً عجیب‌وغریب محسوب می‌شوند؛ این‌ها عبارت‌اند از اعتقاد به اینکه افکار فرد توسط نیروهای بیرونی «ربوده شده‌اند» (ربایش فکر)، اینکه افکار بیگانه‌ای در ذهن فرد قرار داده شده است (تحمیل فکر)، یا نیروهای بیرونی بر بدن یا اعمال فرد تأثیرگذارند یا آن‌ها را دست‌کاری می‌کنند (هذیان‌های کنترل).
توهم‌ها و سایر اختلالات ادراک
بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی اظهار می‌کنند که دنیا برای آن‌ها تا حدودی متفاوت یا حتی غیرعادی به نظر می‌آید. تغییراتی را در احساسات بدنی‌اش ذکر کند، یا ممکن است به قدری دچار دگرسان بینی خود شود که بدنش مانند یک ماشین به نظر برسد.
توهم‌ها بارزترین تحریف‌های ادراکی هستند، یعنی آن دسته از تجارت حسی که در نبود محرک محیطی مناسب روی می‌دهد. توهم‌ها بیشتر شنیداری‌اند. برخی از انواع توهم در زیر مطرح می‌شوند:
بیماران مطرح می‌کنند که افکار خود را که با صدای فردی دیگری بازگو می‌شوند، می‌شنوند.
برخی از بیماران صداهایی می‌شنوند که درباره رفتارشان نظر می‌دهند.
مطالعات جدید به روش عصب نگاری آنچه را که هنگام توهم‌های شنیداری در مغز رخ می‌دهد، بررسی کرده‌اند. برخی نظریه‌پردازان مطرح می‌کنند که بیماران، صدای خود را به اشتباه به شخصی دیگر نسبت می‌دهند. در مطالعاتی که از شیوه‌های تصویرنگاری مغز بهره می‌گیرند، هنگامی که بیماران صداهایی می‌شنوند فعالیت بیشتری در بروکا، یعنی ناحیه مغزی مولد زبان دیده شده است. مطالعات دیگری حاکی از آن است که در اتصالات بین مناطقی از لوب پیشانی که امکان تولید گفتار را فراهم می‌کنند و مناطقی از لوب گیجگاهی که فهم گفتار را ممکن می‌سازند مشکلی وجود دارد.
علائم منفی
علائم منفی اسکیزوفرنی شامل کاستی‌های رفتاری مانند بی‌ارادگی، ناگویی، بی‌لذتی، افت عاطفی و بی‌تفاوتی اجتماعی است. وجود علائم منفی زیاد عامل پیش‌بینی کننده نیرومندی برای کیفیت پایین زندگی است.
بی‌ارادگی: بی‌تفاوتی یا بی‌ارادگی به کمبود انرژی و بی‌علاقگی آشکار یا ناتوانی از پیگیری کارهایی اشاره داد که معمولاً فعالیت‌های روزمره به شمار می‌آیند. بیماران ممکن است به آراستگی و بهداشت شخصی خود بی‌توجه شوند و موهای شانه نزده، ناخن‌های کثیف، دندان‌های مسواک نزده و لباس‌های نامرتب داشته باشند. مداومت و ایستادگی در محل کار، مدرسه، یا کارهای عادی خانه برای آن‌ها سخت و دشوار است و ممکن است بیشتر وقت‌شان را با نشستن در این‌طرف و آن‌طرف و انجام ندادن هیچ کاری بگذرانند.
ناگویی: ناگویی می‌تواند به چند شکل دیده شود. در فقر گفتار، اندازه مطلق گفتار کاهش می‌یابد. در فقر محتوای گفتار، اندازه گفتار مناسب است اما اطلاعات اندکی را انتقال می‌دهد و معمولاً مبهم و تکراری است.
بی‌لذتی: نبود علاقه یا کاهش تجربه لذت و خوشی بی‌لذتی نامیده می‌شود.
افت عاطفی: در بیماران دچار افت عاطفی تقریباً هیچ محرکی نمی‌تواند پاسخ هیجانی را برانگیزد. بیمار ممکن است بهت‌زده خیره شوند، ماهیچه‌های صورت شل و آویخته و چشم‌ها بی‌روح می‌شود. وقتی کسی با بیمار حرف می‌زند او با صدایی یکنواخت و بی‌حالت پاسخ می‌دهد. مفهوم افت عاطفی فقط به نمود بیرونی هیجانی اشاره دارد و نه تجربه درونی بیمار که ممکن است اصلاً ضعیف نشده باشد.
بی‌تفاوتی اجتماعی: برخی از بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی دچار کاستی‌های شدید در روابط اجتماعی هستند که به آن بی‌تفاوتی اجتماعی می‌گویند. آن‌ها دوستان کم، مهارت‌های اجتماعی ضعیف و علاقه اندکی به بودن در کنار دیگران دارند. این نمودهای اسکیزوفرنی معمولاً اول ظاهر می‌شوند، یعنی در کودکی و قبل از شروع علائم دیگر.
علائم آشفته: گفتار و رفتار آشفته
گفتار آشفته که اختلال تفکر انتزاعی هم نامیده می‌شود به مشکلاتی در منظم کردن افکار و حرف زدن به‌گونه‌ای که شنونده بتواند آن را بفهمد اشاره دارد.
تداعی‌های سست یا خروج از خط که در آن بیمار می‌تواند در برقراری ارتباط کلامی با شنونده موفق‌تر باشد اما در ادامه دادن یک بحث مشکل داشته باشد نیز می‌تواند باعث اختلال در گفتار شود. به نظر می‌رسد که بیماران در قطار تداعی‌هایی که فکری از گذشته آن‌ها را فرا می‌خواهند به خواب می‌روند.
منطقی است که انتظار داشته باشیم گفتار آشفته با مشکلات در زمینه تولید گفتار مرتبط باشد، اما به نظر نمی‌رسد که این انتظار درست باشد. در عوض گفتار آشفته با چیزی رابطه دارد که کارکردهای اجرایی نامیده می‌شوند، مانند حل مسئله، برنامه‌ریزی و برقراری ارتباط بین تفکر و احساس. گفتار آشفته با توانایی درک اطلاعات معناشناختی (معنای واژه‌ها) هم رابطه دارد.
رفتار آشفته شکل‌های مختلفی دارد. بیماران ممکن است دچار حمله‌های توجیه‌ناپذیر بی‌قراری شوند، لباس‌های غیرعادی بپوشند، به شیوه کودکانه رفتار کنند، غذا ذخیره کنند، چیزهای به‌دردنخور جمع کنند، یا اقدام به رفتارهای نامناسب جنسی مانند خودارضایی پیش دیگران کنند. به نظر می‌رسد که آن‌ها توانایی نظم دهی به رفتار خود و هماهنگ کردن آن با معیارهای جامعه را از دست می‌دهند.
علائم دیگر: کاتاتونی و عاطفه نامناسب
چند نابهنجاری حرکتی مشخص‌کننده کاتاتونی است. بیمار ممکن است با ترتیب‌های عجیب‌وغریب و گاه پیچیده‌ای از حرکات انگشت، دست و بازو که اغلب هدفمند به نظر می‌رسند، پی‌درپی ایما و اشاره کنند. برخی از بیماران افزایش غیرعادی در سطح فعالیت شامل هیجان‌زدگی زیاد، تکان‌های شدید دست‌وپا و صرف انرژی فوق‌العاده از خود بروز می‌دهند. در انتهای دیگر این پیوستار بی‌حرکتی کاتاتونیایی است: بیماران حالت‌های بدنی غیرعادی به خود می‌گیرند و تا مدتی بسیار طولانی به همان حالت باقی می‌مانند. بیماران کاتاتونیایی ممکن است دچار انعطاف مومی شکل هم باشند: شخصی دیگر می‌تواند اعضای بدن بیمار را به حالت‌های مختلفی در بیاورد که بیمار تا مدتی طولانی آن را حفظ می‌کند.
عاطفه نامناسب: برخی بیماران دچار اسکیزوفرنی عاطفه نامناسب دارند: پاسخ‌های هیجانی‌شان متناسب با موقعیت و شرایط نیست. چنین بیماری ممکن است با شنیدن خبر مرگ مادرش بخندد. این بیماران احتمال دارد بدون دلیل موجه، به‌سرعت از یک حالت هیجانی به حالت هیجانی دیگر در بیایند. این علامت کم‌وبیش نادر است و تقریباً مختص اسکیزوفرنی است.
اسکیزوفرنی در DSM 5
طیف اسکیزوفرنی و اختلالات روان‌پریشی دیگر، اسکیزوفرنی، اختلالات روان‌پریشی دیگر و اختلال اسکیزوتایپی را شامل می‌شود.
اسکیزوفرنی دست‌کم به مدت ۶ ماه ادامه می‌یابد و حداقل یک ماه نشانه‌های مرحله فعال را شامل می‌شود.
ملاک‌های تشخیصی
دو ملاک زیر (یا تعداد بیشتر) هر یک برای مدت زمان قابل ملاحظه‌ای در طول دوره یک ماهه وجود دارد (یا کمتر اگر با موفقیت درمان شده باشد). حداقل یکی از این‌ها باید (۱)، (۲)، یا (۳) باشد:
۱. هذیان‌ها
۲. توهمات
۳. گفتار آشفته
۴. رفتار بسیار آشفته یا کاتاتونیک
۵. نشانه‌های منفی
برای مشاهده کیس اختلال اسکیزوفرنی و خواندن مقالات بیشتر در این رابطه وارد وبسایت مدرسه روانشناسی واران شوید.
دانلود پاور پوینت اختلالهای طیف اسیکزوفرنی
یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.
