نظریه ژان پیاژه
تنها آموزش است که می‌تواند جوامع ما را در مقابل فروپاشی تدریجی یا خشونت‌بار حفظ کند.
مقدمه
ژان پیاژه
پیاژه در ۹ اگوست سال ۱۸۹۶ در نیوشاتل سوئیس به دنیا آمد و در ۱۹۸۰ درگذشت. پدرش زندگی خود را صرف وقف ادبیات اساطیری و تاریخی نیوشاتل کرده بود و مادرش زنی فوق العاده باهوش، پرانرژی و مهربان ولی تاحدودی عصبی بود. پیاژه از پدرش آموخته بود که کارها را به صورت منظم و سیستماتیک انجام دهد اما عصبی بودن مادرش او را به سمت تحقیق در زمینه روانکاوی و روان درمانی کشاند. او در راه شناخت نحوه‌ی تفکر و یادگیری از زیست‌شناسی، به فلسفه و از فلسفه به سمت روانشناسی حرکت کرد و در این مسیر یکی از غنی‌ترین نظریه‌های روانشناسی رشد معاصر را پایه‌‍‌گذاری کرد.
پیاژه به موضوعاتی چون مکانیک، پرندگان و فسیل‌ها و صدف‌های دریایی زمانی علاقمند شد که هفت سال بیشتر نداشت. ژان پیاژه در سن یازده سالگی کارش را به عنوان یک پژوهشگر آغاز کرد و در همان سال نیز مقاله‌ی کوتاهی دربارهی گنجشک آلبینو (سپیدتن) نوشت. او مطالعاتش در زمینه‌ی علوم طبیعی را ادامه داد و از دانشگاه نوشاتل سوئیس، مدرک دکتری جانورشناسی دریافت کرد. او سپس به روانکاوی علاقه‌مند شد و یکسال در مؤسسه‌ای که آلفرد بینه تأسیس کرده بود به کار پرداخت و سه سال به تحصیل روانشناسی و فلسفه در زوریخ و سوربن پرداخت. وی در فلسفه و شناخت‌شناسی بررسی‌های ژرف و ارزنده‌ای انجام داد.
پیاژه پس از ورود به ژنو در ۱۹۲۱ برای به عهده گرفتن مدیریت مطالعات در یک مؤسسه، با همکاری برخی دیگر از همکارانش، گروهی را برای تحقیق در زمینه‌ی روانشناسی دین تشکیل داد. وی مؤثرترین نظریه را در اواسط قرن بیستم دربارهی رشد کودک به وجود آورد. هر چند که پیاژه را از نظریه‌‌پردازان یادگیری به شمار نمی‌آورند، ولی تحقیقات و پژوهش‌های وی در رابطه با مراحل رشد و تکامل روانی کودک و نوجوان، او را در شمار روان‌شناسان یادگیری شناختی قرار داده است. نظریه او به “یادگیری رشدشناختی” و نیز شناخت‌شناسی تکوینی (Genetic Epistemology) معروف است.
مفاهیم اساسی نظریه ژان پیاژه
در نظریه ژان پیاژه چندین اصطلاح مهم وجود دارد: طرحواره، درون‌سازی، برون‌سازی، سازمان.
طرحواره: در نظریه ژان پیاژه، مواجهه‌ی لحظه به لحظه با اشیاء یا افراد خاص به شیوههایی کلی برای درک جهان می‌انجامد. طرحواره بر مبنای ارتباط با محیط و بر اساس تجربه شکل می‌گیرد. وقتی نوزاد شروع به ارتباط با جهان بیرون از خود می‌کند به تدریج در مورد دنیا نظریه‌ها یا مدل‌هایی می‌سازد که به آنها طرحواره گفته میشود. بنابراین طرحواره الگوی سازمان‌یافته ای از رفتار است که شیوه‌ای خاص از تعامل با محیط را منعکس می‌کند.
درون‌سازی: در نظریه ژان پیاژه، درک اشیا یا رویدادهای جدید بر اساس طرحواره‌های از قبل موجود درون سازی نامیده میشود. وقتی با یک موضوع جدید روبرو می‌شوید چه کاری انجام می‌دهید؟ سعی می‌کنید چطوری از آن سر در بیاورید؟ معمولاً همه‌ی ما وقتی با یک موضوع جدید روبرو می‌شویم سعی می‌کنیم آن را با اطلاعاتی که از قبل داریم مقایسه کنیم و از آن اطلاعات برای شناخت آن استفاده کنیم. این فرآیند همان چیزی است که پیاژه آن را درون‌سازی نامیده است. بنابراین درون‌سازی عبارت است از کوشش برای فهم یک چیز جدید از طریق جای دادن آن در درون چیزهایی که از قبل در ذهن خود داریم. در فرآیند درون‌سازی کاری که انجام می‌دهیم عبارت است از ارتباط دادن اطلاعات جدید به ساختارهای شناختی موجود. جذب و همگون‌سازی نیز اصطلاحات معادلی است که گاهی به جای درون‌سازی به کار می‌روند. حتماً تا به حال به این موضوع برخورد کرده باشید که معمولاً کودکان گاهی اوقات تمام حیوانات چهارپا را «هاپو» می‌نامد. این کودک ممکن است گربه‌ای در خیابان ببیند و به مادرش بگوید “اونجا یه هاپو می‌بینم”. مادر ممکن است اینجا بگوید که اون هاپو نیست گربه است. وقتی کودک با اطلاعات ناهمخوان با طرحواره‌اش روبرو میشود سعی می‌کند آن را تغییر دهد یا اینکه طرحواره‌ی جدیدی می‌سازد. به این فرآیند در نظریه ژان پیاژه برون‌سازی گفته میشود.
درونی سازی
برون‌سازی: تغییر طرحواره‌های قبلی بر اساس اطلاعات جدید. فرایند برون‌سازی بدین معنی است که فرد پاسخ‌های خود را بنا به خواست‌های محیط، تغییر می‌دهد. وقتی موضوع جدیدی با طرحواره‌های ما سازگاری نداشته باشم و به اصطلاح نتوانیم آن را در طرحواره‌های خود قرار دهیم ممکن است آن طرحواره را تغییر دهیم یا اینکه طرحواره‌ی جدیدی بسازیم. بنابراین برون‌سازی عبارت است از تغییر یا اصلاح طرحواه‌های فعلی برای هماهنگی با اطلاعات جدید، یا پاسخ دادن به محیط به روشی تازه. گاهی اوقات از اصطلاح انطباق یا سازگاری به جای برون‌سازی استفاده میشود.
سازمان (سازماندهی): کودک هر روز طرحواره‌های جدیدی می‌سازد و مدام در حال درون‌سازی و برون‌سازی است. از این رو باید تمام طرحواره‌هایی که ساخته می‌شوند با یکدیگر یک ساخت کلی‌تر و منسجم‌تر بسازند. فرایند شکل‌دهی الگوهای منسجم و منظم فکری که با هدف کارآتر شدن انسان در تعامل با محیط صورت می‌گیرد سازمان نامیده میشود. بنابراین سازمان عبارت است از ترکیب کردن، مرتب کردن و ترتیب تازه دادن به رفتارها و افکار در نظام‌های منسجم. سازمان به یک نظم منطقی حاکم بردستگاه شناختی اشاره می‌کند، بدین معنی که این دستگاه از یک کلیت منسجم تشکیل یافته که هیچ جزئی از آن، بدون تأثیر گذاری بر سایر اجزاء تغییر نمی‌کند.
مطلب بعدی: مرحله حسی حرکتی در نظریه ژان پیاژه
مقالات مرتبط
چرا کودک لجبازی داریم؟ برای درمان لجبازی کودک چه کنیم؟
عوامل زیستی، عوامل ژنتیکی، مصرف دارو، مبتلا بودن به بیماری خاص، خستگی، گرسنگی، تشنگی، کم‌خوابی و مبتلا بودن به اختلالات روانی مثل ADHD، عوامل محیطی... بیشتر بخوانید
چطور احساس خشم را کنترل کنیم؟ چرا بعضی کودکان خشم بیشتری نشان می‌دهند؟
چکیده: خشم یک هیجان ارضاکننده و درعین‌حال ویران‌کننده است، ساماندهی درونی فرد را فعال می‌کند و او را برای رویارویی با خطرهای بالقوه پیرامون آماده می... بیشتر بخوانید
چگونه با کودکان صحبت کنیم؟ چطور بدون دعوا با کودکم به اهدافم برسم؟
در رشته مطالب زیر قرار است کتاب “چگونه با کودک خود گفتگو کنیم؟” اثر ادل فایبر که متعلق به انتشارات نی است را به طور خلاصه مرور کنیم. هدف ک... بیشتر بخوانید
مرگ آموزی به کودک: چگونه به فرزندم مفهوم مرگ را آموزش دهم؟
مرگ یک عزیز بسیار دردآور است و طبیعی ست که آرامش روانی شما را به هم ریخته و خلقتان را افسرده کند. علیرغم اینکه شما را درک می‌کنیم و برای کمک به شما آم... بیشتر بخوانید
نارساخوانی به ما می‌آموزد که چطور خلاقانه بیندیشیم
در صورتی که بخواهید اصیل و خلاق باشید، داشتن اختلال یادگیریِ نارساخوانی برایتان یک مزیت به حساب می‌آید. با روان حامی درباره اختلال یادگیری یکی... بیشتر بخوانید
آیا باید با کودکمان مذاکره کنیم تا در مورد انجام کاری توسط او به توافق برسیم؟
آیا باید با کودکمان مذاکره کنیم؟ بیشتر کودکان اگر به آنها چند انتخاب داده شود، همکاری بیشتری نشان می‌دهند. ” من با کودکانم مذاکره نمی‌کنم، چون... بیشتر بخوانید
همه کودکان نابغه‌اند، اما به سبک خودشان – ۳۴ هوش در بچه‌ها که مدارس به آن بی‌توجه‌اند
هیچ‌وقت در مدارس ما به کودکی گفته نمی‌شود که : تو هوش همدلی خوبی داری. تو آینده‌نگر خوبی هستی. تو انعطاف‌پذیری‌ات بالاست و می‌توانی در بخش مدیری... بیشتر بخوانید
دلبستگی اولیه چیست (۲) – نحوه پرورش کودک با دلبستگی ایمن
برای مدت کوتاهی در کشوری غریب هستید و تنها کسی که میشناسید دوستی نزدیک و صمیمی است که روی بودن او در مواقع حساس که به او نیاز دارید حساب باز کرده اید... بیشتر بخوانید
زبان و دنیای جدیدی از رشد: هنگامی‌که کودک برای اولین بار شروع به صحبت می‌کند.
زبان نشان‌دهنده‌ی جهش بزرگی در رشد کودک است. می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین عواملی که به تسریع رشد کودک کمک می‌کند، تشویق کودک به کنجکاوی فکری و م... بیشتر بخوانید
استفاده از پیامد طبیعی و منطقی رفتار و تاثیر پاداش و تنبیه در تغییر رفتار کودکان
در صورتی‌که پاداش و تنبیه بی‌تاثیر باشند، به هنگام بدرفتاری کودک چه کاری می‌توانیم انجام بدهیم؟ مثال: اگر مادر فراموش کند که کیکی را که داخل فر گذاشته... بیشتر بخوانید
