اختلال دلبستگی واکنشی:
دلبستگی ارتباط عمیقی است که بین کودک و مراقب ایجاد میشود. این رابطه عمیقاً بر رشد کودک و توانایی او در بروز احساسات و ایجاد روابط تاثیر می‌‌گذارد. اگر شما والدین کودکی هستید که دارای اختلال دلبستگی است، امکان دارد از تلاش برای شکل‌دهی رابطه با او به شدت خسته شده باشید. کودکی که اختلال دلبستگی یا دلبستگی ناایمن دارد، فاقد مهارت برای ایجاد رابطه‌های معنادار است. البته، با آگاهی، مقدار مناسبی از تلاش، صبر و عشق ورزیدن به او این امکان وجود دارد که اختلال دلبستگی به مرور درمان شود. در ادامه با روان حامی همراه باشید.
می‌توانید برای فهم دلبستگی ابتدا مقاله دلبستگی چیست را مطالعه کنید.
درک مشکلات و اختلالات دلبستگی
کودکان دارای اختلالات دلبستگی یا دیگر مشکلات دلبستگی در ایجاد ارتباط با دیگران و مدیریت احساسات خود دچار مشکل هستند. این امر به کمبود حس اعتماد، خود ارزشمندی، ترس از نزدیک شدن به افراد، خشم و حس نیاز به کنترل کننده بودن منجر میشود. آنها احساس ناامنی و تنهایی می‌کنند.
اما علت چیست؟ چرا بعضی از کودکان مشکلات دلبستگی دارند و عده‌ای چنین نیستند؟ جواب در فرایند شکل‌گیری دلبستگی است، که در تعامل متقابل کودک و والد، یافت میشود.
اختلالات دلبستگی در نتیجه تجربه‌های منفی در روابط اولیه است. اگر کودک به طور مداوم احساس طرد و رهاشدگی، تنهایی، بی‌پناهی یا عدم مراقبت شدن ـ به هر دلیلی ـ به او دست بدهد، آنها یاد می‌گیرند که نمی‌توانند به دیگران متکی باشند و دنیا محل ترسناک و خطرناکی است.
علل «اختلال دلبستگی واکنشی» و سایر مشکلات دلبستگی:
اختلال دلبستگی واکنشی و سایر مشکلات دلبستگی زمانی ایجاد میشود که کودک در ایجاد رابطه‌ای مداوم با والد یا مراقب اولیه، مشکل داشته باشد. این امر به دلایل مختلفی رخ می‌دهد:
- کودک گریه می‌کند و هیچ کس پاسخی نمی‌دهد یا برای آرام کردن او تلاشی نمی‌کند.
- کودک گرسنه است یا جای خود را خیس کرده اما تا ساعت‌ها کسی توجهی نمی‌کند.
- هیچ کس به نوزاد نگاه نمی‌کند، لبخندی نمی‌زند و صحبتی با او نمی‌کند و بنابراین بچه احساس تنهایی می‌کند.
- کودک تنها زمانی دست به برون‌ریزی می‌زند یا رفتار عجیب (مخرب) نشان می‌دهد، توجه دریافت می‌کند.
- با کودک یا نوزاد بدرفتاری شده و یا مورد سوءاستفاده قرار گرفته است.
- گاهی اوقات نیاز‌های کودک برآورده میشود و گاهی اوقات نه. کودک هیچوقت نمی‌داند منتظر چه چیزی باشد.
- نوزاد یا کودک در بیمارستان نگهداری شده یا از والدینش جدا مانده است.
- نوزاد از یک والد یا مراقب به دیگری سپرده میشود (ممکن است به دلیل مراقبت در پرورشگاه یا عدم حضور یا مرگ یکی از والد‌ها باشد).
- والد از نظر عاطفی به دلیل افسردگی، بیماری، یا مشکلات مصرف مشروب یا مواد مخدر در دسترس نیست.
همانطور که مثال‌ها نشان می‌دهند، بعضی مواقع شرایطی که مشکلات دلبستگی را ایجاد می‌کند اجنتاب‌ناپذیر است، اما کودک برای درک چرایی و چیستی این رفتار‌ها هنوز بسیار کوچک و بی‌تجربه است. برای او فقط این حس هست که هیچ‌کس اهمیت نمی‌دهد و آنها نسبت به دنیا و دیگران بی‌اعتماد می‌شوند. در نظر این کودکان، دنیا محل ناامنی است.
اولین علائم و هشدارهای دلبستگی ناایمن
مشکلات دلبستگی در یک طیف قرار می‌گیرند. از مشکلات خفیف که به سادگی قابل ریشه‌یابی هستند تا مشکلات سخت و جدی که به نام مشکلات دلبستگی واکنشی (RAD) شناخته میشود.
با وجود این که هیچوقت برای درمان و بهبود مشکلات دلبستگی، از جمله RAD)) دیر نیست؛ اما هرچه زودتر علائم و نشانه‌های آن را تشخیص دهید و در جهت بهبود حرکت کنید بهتر است. تشخیص زودهنگام موجب میشود از مشکلات جدی‌تر جلوگیری کنید. دلبستگی‌های ناایمنی که در دوران نوزادی شکل می‌گیرد، معمولاً با کمک درست و مناسب به آسانی اصلاح می‌شوند.
علائم و نشانه‌های دلبستگی ناایمن در نوزادان:
- از ارتباط چشمی اجتناب می‌کنند.
- لبخند نمی‌زنند.
- علاقه‌ای از خود برای در آغوش گرفته شدن نشان نمی‌دهند.
- تما‌می تلاش‌های شما در جهت ایجاد آرامش و ارتباط را رد می‌کنند.
- هنگا‌می که آنها را تنها رها می‌کنید به نظر نمی‌رسد که متوجه غیبت شما شوند یا اهمیتی دهند.
- گریه‌های شدید و تسکین‌ناپذیر.
- صداهای مخصوص نوزادان مثل غان وغون را از خود بروز نمی‌دهند.
- با چشم‌هایشان شما را دنبال نمی‌کنند.
- علاقه‌ای به بازی با اسباب‌بازی یا بازی‌های دو نفره ندارند.
- زمان زیادی را صرف کش و قوس آمدن می‌کنند.
بسیار مهم است که بدانید علائم اولیه دلبستگی ناایمن با علائم اولیه سایر اختلالات مثل بیش‌فعالی(ADHD) و اوتیسم، مشابه هستند. چنانچه هر کدام از این نشانه‌ها را شناسایی کردید، با متخصص کودکان، برای تشخیص حرفه‌ای مشورت کنید.
تسکین بچه‌ای که گریه می‌کند
هنگام مواجه با گریه‌های شدید کودک، احساس عجز، اضطراب و حتی خشم بسیار رایج است؛ مخصوصا اگر این گریه، طولانی و بدون توقف باشد. در این شرایط بهتر است تا حد امکان آرامش خود را حفظ کنید تا متوجه مشکل او شوید و بهترین راه حل را برای آرام کردن او بیابید.
علائم و نشانه‌های دلبستگی واکنشی
کودکان دارای اختلال دلبستگی واکنشی در دوران اولیه زندگی به حدی از برقراری رابطه منحرف شده‌اند که در روابط بزرگسالی نیز ناتوان و عاجز هستند. آنها در برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارند و تأخیرات رشدی از دیگر علائم آنهاست.
این اختلال در کودکانی رایج است که مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند، در پرورشگاه بزرگ شده‌اند و یا بعد از شکل‌گیری رابطه‌ی اولیه با مراقب خود، از او جدا شده‌اند.
علائم و نشانه‌های رایج دلبستگی واکنشی
انزجار از لمس یا هر تماس بدنی محبت‌آ‌میزی. در کودکان دارای این مشکل، هر تماس فیزیکی به جای ایجاد احساس مثبت در آنها، احساس تهدید و خطر را ایجاد می‌کند. آنها در این شرایط در خود جمع می‌شوند یا حتی در جواب تماس شما می‌گویند: “آخ”.
مشکل کنترل. این کودکان برای اینکه خودشان در تمام شرایط، کنترل‌گر باشند بهای زیادی می‌پردازند و از حس احتمالی بیچارگی و تنهایی دوری کنند. آنها معمولاً یاغی و تدافعی هستند و زیاد مجادله و بحث می‌کنند.
مشکل خشم. آنها خشم خود را یا مستقیماً ابراز می‌کنند و یا در قالب رفتار‌های منفعل پرخاشگرانه، گول‌زننده و یا خشم انفجاری نشان می‌دهند. این کودکان خشمشان را به صورت رفتار‌های مورد قبول جامعه پنهان می‌کنند مثل دست دادن با خشم یا در آغوش گرفتن افراد اما با فشار زیادتر از حد معمول.
مشکل در نشان دادن مراقبت و محبت اصیل و واقعی. آنها ممکن است به غریبه‌ای بیش از حد و حتی بی‌جا محبت کنند در حالیکه با والدین خود مثل غریبه‌ها رفتار کنند.
وجدان شکل نگرفته. آنها طوری رفتار می‌کنند که گویی هیچ وجدانی ندارند و در مقابل کارهای اشتباه خود احساس گناه و پشیمانی نمی‌کنند.
مشکل دلبستگی واکنشی دو گونه است: اختلال دلبستگی واکنشی بازدارنده و اختلال دلبستگی واکنشی غیر بازدارنده.
اختلال دلبستگی واکنشی بازدارنده
این کودک به شدت دوری می‌جوید و از لحاظ احساسی از دیگران بریده است و در برابر تلاش برای آرام کردنش مقاومت می‌کند. او از وقایع اطراف خود آگاهی دارد و حتی گوش‌به‌زنگ است اما واکنش یا پاسخی نشان نمی‌دهد. او دیگران را از خود دور می‌کند و حتی هنگا‌می که دیگران به آنها نزدیک می‌شوند به شدت پرخاش می‌کنند.
اختلال دلبستگی واکنشی غیر بازدارنده
او دیگران و حتی غریبه‌ها را به والدین خود ترجیح می‌دهد. می‌توان گفت او توجه و آسایش را از همه می‌طلبد، بدون تمایز قایل شدن. او به شدت وابسته است و از سن خود بسیار بچگانه‌تر رفتار می‌کند. او همیشه مضطرب به نظر می‌آید.
آنچه که باید به عنوان والدین این کودکان بدانید.
انجام وظایف فرزندپروری با کودکی که دارای دلبستگی ناایمن یا اختلال دلبستگی واکنشی است می‌تواند خسته‌کننده و کلافه‌کننده باشد و تلاش احساسی زیادی می‌طلبد. کار سختی است که اقدامات فرزندپروری مناسبی را انجام دهید در حالیکه از ارتباط عاطفی بین خود و فرزندتان اطمینان ندارید. حتی گاهی ممکن است شک کنید که این همه تلاش ارزشش را دارد؟! ما به شما می‌گوییم؛ مطمئن باشید که دارد. با اختصاص دادن زمان مناسب، صبر و تلاش مداوم، اختلال‌های دلبستگی قابل تغییر است. تنها باید به خاطر داشته باشید که خونسردی خود را حفظ کنید اما در عین حال با قاطعیت و به یک شکل ثابت رابطه خود را با او پیش ببرید. این کار به کودک شما خاطرنشان می‌کند که در امنیت است و می‌تواند به شما اعتماد کند.
کودکان ناایمن، خود به خود و در هر شرایطی حجم بالایی از استرس را تجربه می‌کنند، لذا ضروری است که شما بتوانید قبل از کمک به او استرس خودتان را ارزیابی و مدیریت کنید. حفظ خونسردی شما قبل از کمک به او بسیار مهم است.
کمک به کودکان دارای اختلال دلبستگی واکنشی یا دلبستگی ناایمن
توقعات واقع‌بینانه. کمک به فرزند ناایمن خود راه دشوار و طولانی است. بنابراین باید در این راه آهسته به پیش بروید و بر گام‌های کوچک تمرکز کنید و هر نشانی از موفقیت را جشن بگیرید.
صبر. صبر ضروری است. این دوره به آن آسانی و سرعتی که شما انتظار دارید ممکن است نباشد اما با صبور ماندن و تمرکز بر کوچکترین دستاوردها، برای فرزند خود فضای امنی را ایجاد می‌کنید.
ایجاد حس شور و شوق. با حس شادی و شوخ طبعی این راه سخت را برای خود و فرزندتان هموار کنید. با افرادی همراه باشید که به شما حس خوب و شادی می‌دهند.
از خودتان مراقبت و استرس را کنترل کنید. از سایر تقاضا‌ها چشم پوشی کنید و برای خود وقت بگذارید. استراحت، تغذیه‌ی مناسب و استراحت‌های گاه به گاه از والد بودن به شما در کنترل استرس کمک می‌کند و موجب انرژی بیشتر شما میشود تا بتوانید به کودک خود توجه کنید.
پشتیبانی مناسب پیدا کنید و کمک بخواهید. قبل از اینکه شدت استرس شما را از پا در بیاورد از دوستان و افراد نزدیک خود کمک بگیرید. می‌توانید با پیوستن به گروه والدین به خودتان کمک بیشتری کنید.
مثبت و ا‌میدوار باشید. بدانید که کودکان به خوبی متوجه احساسات شما می‌شوند. چنانچه احساس کنند شما از تغییر در شرایط آنها نا امید شده‌اید، آنها نیز به زودی دست از تلاش خود می‌کشند. هنگا‌می که حس خلاء و ناا‌میدی می‌کنید به دیگران برای تجدید روحیه خود مراجعه کنید.
نکته‌ای برای والدین کودکان پرورشگاهیِ دارای مشکل دلبستگی
اگر شما کودکی را به فرزندی قبول کرده‌اید ممکن است متوجه مشکل دلبستگی او نشده باشید. خشم و بی‌مسئولیتی او ممکن است برای شما ناراحت‌کننده و غیر قابل درک باشد. به یاد داشته باشید که این رفتار او ناشی از بی‌علاقگی به شما نیست. با توجه به تجربیات آنها، هنوز آمادگی شکل‌دهی ارتباط با شما را ندارند و نمی‌توانند شما را منبع قابل اعتماد و محبت خود بشناسند. تلاش شما برای برقراری ارتباط با آنها تأثیر خود را خواهد داشت-اما زمان می‌برد.
نکاتی برای ایجاد حس امنیت و اطمینان در کودکتان
حس امنیت مسئله‌ی اساسی برای کودکان دارای اختلال دلبستگی واکنشی است. آنها منزوی و بی‌اعتماد هستند، زیرا در این دنیا احساس ناامنی می‌کنند. آنها همواره دیوار دفاعی خود را حفظ می‌کنند تا از خود محافظت کنند اما این امر همچنین مانع از دریافت عشق و حمایت واقعی میشود.
پس قبل از هر چیز، ایجاد حس امنیت را برای او فراموش نکنید. برای رسیدن به این هدف بهترین راه مشخص کردن توقعات، انتظارات و قوانین رفتاری خود از فرزندتان است. مثلاً به او بگویید هنگا‌می که رفتار مشخصی از او سر بزند باید انتظار چه برخوردی از شما را داشته باشد. از همه چیز مهم تر-به او نشان دهید که مهم نیست چه پیش می‌آید، او به هر حال و در هر شرایطی می‌تواند روی شما حساب کند.
مرزها و محدودیت‌ها را مشخص کنید.
مرزهای باثبات دوست داشتن و عشق، دنیا را در نظر این کودکان محل امن‌تری می‌سازد. این مهم است که آنها بدانند چه رفتاری از آنها انتظار می‌رود، چه چیزی مقبول و چه چیزی غیر مقبول است و اگر از قوانین پیروی نکنند، چه عواقبی دارد. این امر همچنین به آنها آموزش می‌دهد که کنترلشان بر امور بیشتر از چیزی است که فکر می‌کنند.
زمانی که کودک ناراحت است و رفتار بدی دارد موضع خود را در کمال آرامش حفظ کنید.
بدانید که رفتار بد او به این معنا است که آنها نمی‌دانند چطور احساسات خود را کنترل کنند و به کمک شما نیاز دارند. با حفظ خونسردی خود به او نشان دهید که می‌توان احساسات را مدیریت کرد. اگر آنها از روی عمد لجبازی می‌کنند طبق قوانین از پیش تعیین‌شده‌ی خود عمل کنید و عواقب رفتار آنها را به شکل مناسب گوشزد کنید. اما هرگز او را در حالیکه خود عصبانی و احساسی هستید امر و نهی نکنید. این حس ناامنی او را بیشتر می‌کند و حتی ممکن است رفتار بدش را تقویت کند و شما را عصبی کند.
بعد از تعارض برای برقراری دوباره ارتباط خود با او آماده باشید.
تعارض می‌تواند برای این کودکان به شدت آزاردهنده باشد. بعد از تعارض یا کج‌خلقی و تعارض که شما را ملزم به امر و نهی کودک می‌کند، برای شکل‌دهی دوباره رابطه خود با او آماده باشید. این عشق و ثبات قدم شما را ثابت می‌کند و حس امنیت را در او ایجاد می‌کند که در هر شرایطی شما همیشه کنار او هستید.
مسئولیت رفتار نادرست خود را بپذیرید و شروع به جبران کنید.
وقتی اجازه می‌دهید خشم و ناکامی مانع از انجام بهترین رفتار شود و یا اینکه رفتار بی‌ملاحظه‌ای انجام دادید، سریعاً به اشتباه خود توجه کنید. تمایل شما به پذیرفتن مسئولیت رفتار اشتباه و تلاش برای جبران کردن آن دلبستگی بین شما را تقویت می‌کند. این کودکان باید متوجه شوند با وجودی که شما کامل و عالی نیستید اما آنها را دوست دارید.
سعی کنید برنامه‌ها و قواعد قابل پیش‌بینی را حفظ کنید.
این کودکان به طور خودآیند و غریزی به افراد نزدیک خود اعتماد نمی‌کنند و با تغییر و بی‌ثباتی احساس خطر می‌کنند ـ مثلاً هنگام سفر یا اردوهای مدرسه. یک برنامه‌ی منظم موجب آرامش و راحتی او در شرایط تغییر میشود.
به او حس دوست داشتنی بودن را منتقل کنید و دلبستگی ناایمن را از بین ببرید.
کودکی که در مراحل اولیه‌ی زندگی خود دلبستگی را شکل نداده، دوران سختی را برای پذیرش عشق و به خصوص بروز احساسات در بعد فیزیکی دارد. اما شما می‌توانید به آنها یاد دهید که عشق شما را در طول زمان و با تکرار و ثبات، باور کنند. اعتماد و اطمینان با مشاهده‌ی مکرر اعمال محبت‌آ‌میز و شنیدن کلمات اطمینان‌بخش و حس آرام شدن ایجاد میشود.
مواردی را که به آنها حس خوبی می‌دهد پیدا کنید. عشق و احساس خود را از طریق در آغوش گرفتن و نوازش کردن به آنها نشان دهید. این‌ها تجربه‌هایی هستند که آنها در ابتدای زندگی تجربه نکرده‌اند. همیشه نسبت به آنچه به آنها احساس راحتی و خوبی می‌دهد با احترام برخورد کنید. اگر او سابقه‌ی آسیب جدی یا سوء استفاده را دارد به شدت به لمس فیزیکی مقاومت نشان می‌دهد و لازم است که با احتیاط با او پیش بروید.
به سن احساسی آنها توجه کنید.
این کودکان معمولاً از سن خود بچه‌گانه‌تر رفتار می‌کنند، هم از نظر اجتماعی و هم از نظر هیجانی. آنها نیاز دارند با روش‌های غیرکلا‌می نوازش و تسلی را دریافت کنند.
به کودک خود کمک کنید احساساتش را شناسایی و نیازهایش را ابراز کند.
این کودکان احساسات خود را به درستی تشخیص نمی‌دهند و این موجب میشود حتی ندانند که دقیقاً چه چیزی نیاز دارند. این فکر را مدام در آنها تقویت کنید که تما‌می احساسات مفید هستند و راه‌های مناسب ابراز احساسات را به آنها یاد بدهید.
با او بازی کنید، صحبت کنید و به او گوش سپارید.
اوقاتی را فراهم کنید که می‌توانید تمام وقت و توجه خود را به او اختصاص دهید به طریقی که در این زمان او کاملاً احساس خوشایند و راحتی داشته باشد. ممکن است کنار گذاشتن تمام فعالیت‌های و حذف کردن مواردی که باعث حواس‌پرتی می‌شوند امر سختی به نظر برسد، اما کیفیتِ این اوقات خوش با هم بودن بهترین فرصت است که او به شما اعتماد کند و توجه و مراقبت شما را نسبت به خودش حس کند.
نکاتی برای مراقبت از سلامت فرزندتان.
عادات کودکان مثل خواب، غذا و ورزش همیشه مهم است اما برای کودکان دارای مشکلات دلبستگی این امر حتی مهم‌تر هم میشود. سبک زندگی سالم می‌تواند به کاهش استرس و تغییرات خلقی او کمک بسیاری کند. هنگا‌می که این کودکان آرام، به دور از خستگی و راحت هستند خیلی بهتر از سایر مواقع می‌توانند با چالش‌ها برخورد کنند.
رژیم
توجه کنید که کودکتان غذاهایی سرشار از غلات، میوه و سبزیجات و پروتئین مصرف کند. از شکر پرهیز و چربی‌های مفید از جمله ماهی، دانه‌های گیاهی، آووکادو و روغن زیتون برای سلامت هرچه بیشتر مغز مصرف کند.
خواب
اگر فرزندتان در طول روز احساس خستگی کند، تمرکز برای یادگیری بسیار سخت میشود. اطمینان حاصل کنید که برنامه‌ی خواب و بیداری او ثابت و مشخص است.
ورزش
ورزش یا هر فعالیت فیزیکی دیگری می‌تواند راهکار بسیار مناسبی برای غلبه بر استرس، کلافگی، ناکامی و هیجان‌های سرکوب شده باشد. هورمون اندورفین که در طول ورزش آزاد میشود به داشتن احساس خوب به کودک کمک می‌کند. فعالیت ورزشی به خصوص برای کودکان پرخاشگر مفید است. اگر او فعالیت چندانی ندارد رشته‌ی ورزشی را پیدا کنید که مورد علاقه‌اش باشد.
هر کدام از این موارد غذا، استراحت و ورزش می‌تواند به روز خوب یا بد برای این دسته از کودکان بینجامد. همچنین به شما کمک می‌کند از سلامت مغز او مطمئن باشید و با او ارتباط برقرار کنید.
درمان حرفه‌ای برای اختلال دلبستگی واکنشی
اگر کودک شما از دلبستگی ناایمن شدید، به خصوص از نوع واکنشی آن رنج می‌برد به دنبال کمک حرفه‌ای بروید. کمک‌های بیشتر می‌تواند تغییر چشمگیر و مثبتی در زندگی کودکتان ایجاد کند. به یاد داشته باشید که هر چه زودتر در پی کمک بروید بهتر است.
اگر شک دارید که ممکن است کودکتان چنین مشکلی داشته باشد با پزشک کودکتان مشورت کنید.
انواع درمان‌ها برای اختلال دلبستگی واکنشی.
این مشکل معمولاً به مجموعه‌ای از درمان‌ها نیاز دارد. مشاوره و آموزش به والدین و اطمینان از محیط امن کودک برای زندگی، منجر به رابطه‌ی مثبت با مراقب میشود. درمان سریعی برای این مشکل وجود ندارد، گاهی ممکن است درمان دارویی توصیه شود زیرا همزمان مشکلات افسردگی، اضطراب و بیش‌فعالی نیز دیده شود. پزشک اطفال ممکن است مجموعه‌ای از درمان‌ها را که شامل موارد زیر است توصیه کند:
خانواده‌درمانی
درمان معمول مشکلات دلبستگی علاوه بر کودک، خانواده یا فرد مراقبت‌کننده را نیز شامل میشود. درمان معمولاً با سرگر‌می و تشویق همراه است که علاوه بر تشکیل ارتباط مثبت با والدین و سایر فرزندان در خانواده کمک می‌کند علائم را بهتر بشناسند و بدانند چطور واکنش خود را نشان دهند.
مشاوره روانشناسی فردی
گاهی ممکن است مشاور به تنهایی با خود کودک صحبت کند و یا در حضور والدین. این درمان کمک می‌کند که او مستقیماً احساسات و رفتار خود را نظاره‌گر باشد.
بازی درمانی
به او کمک می‌کند مهارت‌های لازم برای مراوده با همسالان را بیاموزد و بتواند موقعیت‌های اجتماعی دیگر را مدیریت کند.
خدمات آموزشی ویژه
برنامه‌های مخصوص تهیه شده در زمان مدرسه کودکتان به او در کمک می‌کند در حین پی بردن به مشکلات احساسی و رفتاری، مهارت‌های لازم برای موفقیت‌های تحصیلی و اجتماعی را نیز بیاموزد.
کلاس‌های مهارت‌های فرزندپروری
و در آخر مراکز آموزش به والدین برای یادگیری در مورد مشکلات دلبستگی به اندازه‌ی سایر مهارت‌ها بسیار اهمیت دارد.
مترجم: نیکتا نیازی
یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.
