اختلال شخصیت چیست؟ تعریف، طبقه‌بندی و ویژگی‌های آن بر اساس DSM-5

شخصیت شیوه فکر، رفتار و احساس کردن ماست که باعث تمایز ما از دیگران می‌شود. شخصیت هر فرد تحت تأثیر تجربه‌ها، محیط و خصوصیات ژنتیکی قرار دارد. معمولاً رفتارهایی که ما انجام می‌دهیم مطابق انتظارات فرهنگی جامعه‌ای است که در آن زندگی می‌کنیم.

اما وقتی خصوصیات شخصیتی در روابط ما با دیگران اختلال ایجاد می‌کند، یا موجبات ناراحتی شخصی خودمان را فراهم ‌کنند و به‌طورکلی فعالیت‌های روزمره‌مان را مختل کند آنگاه ممکن است پای یک اختلال شخصیت درمیان باشد. بنابراین اختلال شخصیت، شیوه‌ی فکر، احساس و رفتار کردن به گونه‌ای است که از انتظارات فرهنگی متفاوت است، باعث پریشانی یا اختلال در عملکرد می‌شود و در طول زمان پایدار است.

به نقل از روان حامی، به‌طورکلی اختلال شخصیت، الگوی مستمر هیجانات، شناخت‌ها (باورها) و رفتارهایی است که برای شخص یا دیگران، ناراحتی هیجانی ایجاد می‌کند و در کار و روابطش مشکلاتی ایجاد می‌کند.

انواع مختلفی از اختلال‌های شخصیت وجود دارد که تعداد آن به ۱۰ تا می‌رسد. آنچه در این ۱۰ اختلال شخصیت مشترک است الگوهای رفتار بلندمدت و تجربه‌های درونیِ متفاوت از انتظار است. این الگوی تجربه و رفتار در نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی شروع می‌شود. این الگوها حداقل در دو حیطه‌ی زیر مشاهده می‌شود:

علاوه بر این، این ویژگی‌ها باید:

• (۱) در طول زمان و در موقعیت‌های مختلف نسبتاً ثابت باشند،
• (۲) وجود ویژگی‌ها نباید با رفتارهای یک مرحله رشدی بهنجار و یا با توجه به محیط اجتماعی فرهنگی فرد بهتر تبیین شوند،
• (۳) نباید ناشی از سوءمصرف مواد یا شرایط پزشکی باشند.

در DSM 5 اختلال‌ شخصیت در سه طبقه، قرار دارد:

دسته A: این دسته اختلال‌هایی را در بر می‌گیرد که عمده‌ترین ویژگی‌ آن‌ها عجیب‌وغریب و نامتعارف بودن است. اختلال‌های شخصیتی که در این دسته قرار دارند عبارت‌اند از: اختلال شخصیت پارانوئید، اختلال شخصیت اسکیزوئید و اختلال شخصیت اسکیزوتایپی.

اختلال‌های شخصیت دسته A: از راست به چپ، اسکیزودئید، اسکیزوتایپال و پارانوئید

دسته B: ویژگی اصلی اختلال‌هایی که در این طبقه قرار می‌گیرند، نمایشی و دمدمی‌مزاج بودن است. این دسته شامل اختلال‌های شخصیت ضداجتماعی، مرزی، نمایشی و خودشیفته می‌شود.

دسته B: خودشیفته، نمایشی، مرزی و ضداجتماعی (از راست به چپ)

دسته C: عمده‌ترین ویژگی اختلال‌های شخصیت اجتنابی، وابسته و وسواسی _ جبری که در این دسته قرار می‌گیرند مضطرب بودن و ترس داشتن است.

دسته C: وسواسی جبری، وابسته و اجتنابی

اکثریت افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت هستند هرگز برای درمان به متخصص سلامت روان مراجعه نمی‌کنند.

دسته A

در اختلال شخصیت پارانوئید الگویی از بی‌اعتمادی و سوءظن داشتن نسبت به انگیزه‌های دیگران مشاهده می‌شود. افرادی که مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید هستند شدیداً بر این باورند که دیگران قصد آسیب زدن به آن‌ها یا فریب دادن آن‌ها را دارند. به همین خاطر معمولاً تمایلی به اعتماد کردن و نزدیک شدن به دیگران را ندارند.

افرادی که به این اختلال مبتلا هستند «الگویی از فاصله گرفتن از روابط اجتماعی و دامنه محدودی از ابراز هیجانی» را نشان می‌دهند. فردی که مبتلا به این اختلال است معمولاً به دنبال برقراری روابط نزدیک با دیگران نیست، فعالیت‌هایی را انتخاب می‌کند که بشود تنهایی آن‌ها را انجام داد و همچنین نسبت به تمجید شدن یا مورد انتقاد قرار گرفتن بی‌تفاوت است.

این اختلال شامل الگویی از ناراحتی در روابط نزدیک، تحریف در تفکر و ادراک و رفتار غیرعادی است. فردی که مبتلا اختلال شخصیت اسکیزوتایپی است عقاید و باروهای عجیب‌وغریب یا افکار جادویی دارد، صحبت کردنش نیز عجیب‌وغریب است یا ممکن است معنای غلطی را به رویدادها نسبت دهد.

دسته B

شخصیت ضداجتماعی الگویی از بی‌احترامی و زیر پا گذاشتن حقوق دیگران را از خود نشان می‌دهد. فرد ضداجتماعی ممکن است هنجارهای اجتماعی را رعایت نکند، ممکن است مرتباً دروغ بگوید یا دیگران را فریب بدهد یا ممکن است به‌صورت تکانشی رفتار کند.

این اختلال شامل الگویی از بی‌ثباتی در روابط بین‌ فردی، واکنش هیجانی، خودانگاره و تکانشی بودن است. فردی که شخصیت مرزی دارد ممکن است به خاطر اجتناب از ترک شدن (واقعی یا خیالی) از دیگران فاصله بگیرد، رفتارهای خودکشی مکرری دارد، خشم شدید و نامناسب نشان می‌دهد و احساس عمیق و مزمن پوچی می‌کند.

این اختلال شامل الگویی از هیجان افراطی و توجه‌طلبی است افراطی است. فردی که شخصیت نمایشی دارد ممکن است زمانی که در مرکز توجه نباشد ناراحت باشد، از ظاهر فیزیکی خود یا واکنش‌های هیجانی افراط‌آمیز باری جلب‌توجه استفاده می‌کند.

اختلال شخصیت خودشیفته الگویی از نیاز به تمجید شدن و عدم همدلی با دیگران است. فردی که شخصیت خودشیفته دارد احساس اغراق‌آمیزی درباره اهمیت خود دارد، خودش را بزرگ می‌بیند، خودش را از دیگران بهتر می‌بیند و با آن‌ها همدلی نمی‌کند.

دسته C

در این اختلال الگویی از بازداری اجتماعی، احساس بی‌کفایتی و حساسیت افراطی به انتقاد وجود دارد. فردی که شخصیت اجتنابی دارد ممکن است تمایلی نسبت به نزدیک شدن و صمیمی شدن با دیگران نداشته باشد مگر مطمئن باشد که دوستش دارند، همیشه نسبت به انتقاد و طرد شدن نشخوار فکری دارند. خودش را پست و بی‌عرضه می‌داند.

وقتی یک نفر مبتلا به اختلال شخصیت وابسته تشخیص داده می‌شود الگویی از نیاز به مراقبت شدن، سلطه‌پذیری و چسبیدن به دیگران را نشان می‌دهد. او نمی‌تواند به‌راحتی تصمیمات روزمره خود را بگیرد مگر اینکه از جانب دیگران اطمینان دریافت کند، زمانی که تنهاست احساس ناراحتی و درماندگی می‌کند زیرا می‌ترسد نتواند از خودش مراقبت کند.

افرادی که به این اختلال مبتلا هستند ذهن‌شان همیشه مشغول نظم و ترتیب، کمال‌گرایی و کنترل کردن است. این افراد ممکن است دل‌مشغول جزئیات یا برنامه‌ها باشند، ممکن است زیاد کار کنند تا حدی که لذت و روابط دوستانه‌شان را ممکن است از دست بدهند، همچنین ممکن است نسبت به اخلاقیات و ارزش‌ها انعطاف‌ناپذیر باشند.

باورهای اصلی مرتبط با اختلال شخصیت

درمان

انواع مختلفی از رواندرمانی برای اختلال‌های شخصیت مؤثر هستند. در طی رواندرمانی، فرد مبتلا به اختلال شخصیت نسبت به رفتار خود بینش پیدا می‌کند، درباره اختلالش اطلاعات کسب می‌کند و می‌تواند آزادانه درباره‌ی افکار، احساسات و رفتارهایش صحبت کند. رواندرمانی می‌تواند کمک کند که فرد تأثیر رفتار خود بر دیگران را درک کند و یاد بگیرد که نشانه‌های اختلال خود را مدیریت کند.

رایج‌ترین درمان‌هایی که برای اختلال‌های شخصیت وجود دارد عبارت‌اند از:

• روانکاوی و درمان‌های پویشی
• رفتاردمانی دیالکتیک
• درمان شناختی رفتاری
• گروه‌درمانی
• آموزش روانی
• طرحواره‌درمانی

منبع:

What are Personality Disorders?

دانلود پاورپوینت اختلالهای شخصیت

یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.