انواع مصاحبه بالینی
در این قسمت به چند نوع از متداولترین انواع مصاحبه‌های مورد استفاده روان‌شناسان بالینی اشاره خواهیم کرد. این مصاحبه‌ها عبارت اند از
- مصاحبه پذیرش
- مصاحبه شرح حال
- مصاحبه معاینه وضعیت روانی
- مصاحبه بحران
- مصاحبه تشخیصی
باید یادمان باشد که گاهی با یک بیمار یا مراجع چند مورد از این مصاحبه‌ها انجام می‌شود.
مصاحبه بالینی دو ویژگی متمایزکننده اولیه دارند. نخست آنکه در هدف، با یکدیگر فرق دارند. برای نمونه، هدف یک مصاحبه ممکن است ارزیابی مراجعی باشد که برای اولین بار به یک درمانگاه سرپایی آمده است (مصاحبه پذیرش) در حالی که هدف مصاحبه دیگر می‌تواند رسیدن به تشخیص بر مبنای پنجمین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی باشد (مصاحبه تشخیصی).
دومین ویژگی متمایزکننده مصاحبه‌ها، ساخت داشتن یا نداشتن (که غالبا به آن مصاحبه بالینی می‌گویند) است. متخصصان بالینی در مصاحبه‌های بدون ساخت حق دارند هر سوالی را که به ذهن‌شان خطور می‌کند بپرسند، آن هم به هر ترتیبی که دوست دارند. ولی در مصاحبه‌های ساخت‌دار، متخصص بالینی باید دقیقاً سوالات مورد نظر استاندارد شده را با همان ترتیب مقرر بپرسند. اما صرف نظر از هدف یا نوع مصاحبه، مهارت‌های مورد نیاز در مصاحبه یکسان هستند.
مصاحبه پذیرش
یکی از انواع اصلی مصاحبه بالینی مصاحبه پذیرش به طور کلی دو هدف دارد:
(۱) مشخص کردن دلیل مراجعه بیمار به درمانگاه یا بیمارستان و
(۲) قضاوت کردن در این مورد که آیا امکانات، تسهیلات و خدمات موسسه مورد نظر می‌توانند نیازها و توقعات بیمار را رفع کنند یا خیر. این مصاحبه در بسیاری از موارد توسط مددکار اجتماعی روان‌پزشکی انجام می‌شود.
یک کارکرد دیگر مصاحبه مقدماتی این است که بیمار را متوجه کارها، هزینه‌ها، خط‌مشی‌ها و روش‌های درمانگاه می‌سازد و او را با کارکنان درمانگاه آشنا می‌کند. این گونه جزییات بی‌شک بر انگیزش بیماران برای درمان تأثیر می‌گذارند و افسانه های بیمار که توقعاتش از درمان را کم می‌کنند از بین می‌برند.
مصاحبه شرح حال
یکی دیگر از انواع اصلی مصاحبه بالینی در مصاحبه شرح حال سوابق کامل شخصی و اجتماعی مراجعان اخذ می‌شود. در این نوع مصاحبه متخصص به حقایق، تاریخ‌ها و رویدادها و احساسات بیمار در مورد آنها علاقه‌مند است. اصولا هدف شرح حال گرفتن، تدوین چارچوب و سابقه بیمار و مشکلش است.
در شرح حال‌های شخصی ـ اجتماعی، مطالب زیادی مطرح می‌شوند. این مصاحبه کودکی و بزرگسالی را پوشش می‌دهد و به مسایل تحصیلی، جنسی، طبی، مسایل مربوط به پدر و مادر و رشد، مسایل دینی و آسیب‌های روانی می‌پردازد. اگر چه همان طور که گفته شد بخش قابل توجهی از این امور جزء وقایع اتفاق افتاده هستند اما ثبت و یادداشت نحوه ادای آنها توسط بیماران نیز مهم است ـ نحوه بیان آنها، واکنش‌های هیجانی بیمار هنگام بیان آنها، طفره رفتن یا راحت بودن وی هنگام مطرح کردن آنها و مواردی از این قبیل. هم‌چنین مساله رازداری و اعتماد نیز مطرح است.
رئوس مطالب یک شرح حال
- اطلاعات هویتی شامل نام، جنس، شغل، نشانی، تاریخ و محل تولد، دین و تحصیلات.
- دلیل مراجعه به موسسه و انتظارات مراجع.
- وضعیت فعلی مثلا توصیف رفتارهای روزمره و هر گونه تغییر جدید یا تغییر در حال وقوع.
- جمع خانوادگی از جمله توصیف مادر، پدر و دیگر اعضای خانواده و نقش خود فرد در خانواده‌ای که در آن بزرگ شده است.
- خاطرات قدیمی توصیف قدیمی‌ترین خاطرات و مسایل حواشی آنها.
- تولد و رشد از جمله زمان راه افتادن و حرف زدن، مشکلات ناشی از مقایسه شدن با دیگر کودکان و نظر شخص در مورد تجارب اولیه‌اش.
- سلامتی شامل بیماری‌ها و جراحات دوران کودکی و پس از آن، مصرف موادمخدر یا الکل و مقایسه بدن خود با بدن دیگران.
- تحصیلات و آزموش‌ها از جمله موضوعات مورد علاقه و پیشرفت تحصیلی.
- سوابق شغلی شامل دلیل تغییر شغل و نگرش فرد در مورد کار.
- تفریح و علایق شامل کارهای داوطلبانه، مطالعه و اظهارات پاسخ‌دهنده در مورد کافی بودن یا نبودن ابراز وجود و لذایذ زندگی‌اش.
- رشد جنسی شامل اولین افکار جنسی، انواع فعالیت‌های جنسی و نظر فرد در مورد حالات جنسی خودش.
- اطلاعات زندگی زناشویی و خانوادگی شامل وقایع مهم زندگی زناشویی و خانوادگی و دلایل بروز آنها و مقایسه خانواده پدری با خانواده کنونی فرد.
- معرفی خود شامل بیان نقاط قوت، نقاط ضعف و آرمان‌ها.
- انتخاب‌ها و نقاط عطف زندگی شامل مرور مهم‌ترین تصمیمات و تغییرات از جمله مهم‌ترین اتفاق در حال وقوع.
- نظر فرد در مورد آینده شامل آنچه فرد دوست دارد سال بعد و در پنج سال یا ده سال آینده برایش اتفاق بیفتد و ملزومات وقوع این رویدادها.
- هر گونه مطلبی که مراجع دوست دارد از شرح حالش حذف شود.
مصاحبه معاینه وضعیت روانی
یکی از انواع اصلی مصاحبه بالینی معاینه وضعیت روانی اصولاً با هدف سنجش وجود یا عدم وجود مشکلات شناختی، هیجانی یا رفتاری صورت می‌گیرد. در جدول ۳-۶ زمینه‌هایی که در این نوع مصاحبه پوشش داده می‌وشند و گزیده‌های یی از یک گزارش نمونه آورده شده است. اشکال اصلی مصاحبه‌های وضعیت روانی، عدم پایایی آنهاست چون اجرای آنها ساخت چندانی ندارد. به همین جهت نیز مصاحبه‌های ساخت‌دار معاینه وضعیت روانی ابداع شده‌اند. در این مصاحبه‌ها برای سنجش رفتارها در حوزه‌های مختلف سوالات مشخصی پرسیده می‌شود.
مصاحبه بحران
در این مصاحبه موقعیت‌ها، بسیاری از «قواعد» معمول مصاحبه یا طبقه‌بندی‌های معمول مصاحبه‌ها رنگ می‌بازند.
هدف مصاحبه بحران رسیدگی به مشکلات و رفع فوری آنهاست. هدف این مصاحبه جلوگیری از بروز یک فاجعه و تشویق شخص تلفن‌کننده به مراجعه به درمانگاه یا ارجاع دادن اوست تا یک راه حل بلندمدت و اساسی برای مشکلش پیدا کند.
مصاحبه تشخیصی
در گذشته روان‌شناسان از مصاحبه بالینی استفاده می‌کردند ـ مصاحبه‌ای آزاد و بدون ساخت که محتوایش بستگی به سوالات متخصص بالینی دارد. ولی همان گونه که انتظار می‌رفت این روش مصاحبه غالباً درجه‌بندی‌های ناپایی در پی دارد. چون دو متخصص بالینی، یک بیمار را ارزیابی می‌کنند و به تشخیص‌های متفاوتی می‌رسند.
به همین علت محققان، مصاحبه‌های تشخیصی ساخت‌داری تهیه کرده‌اند. مصاحبه تشخیصی ساخت‌دار حاوی یک رشته سوالات استاندارد و کند و کاوهای بعدی است که زنجیره و ترتیب مشخصی دارند. استفاده از مصاحبه‌های تشخیصی ساخت‌دار ضمانت می‌کند که از بیمار یا آزمودنی‌ها سوالات مشابهی می‌شود. به این ترتیب، این احتمال که دو متخصص بالینی یک بیمار را ارزیابی کنند و به تشخیص واحدی برسند بیشتر می‌شود (پایایی بالا بین ارزیابها).
مصاحله بالینی ساخت‌دار برای اختلالات محور یک چهارمین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی به آن SCID-I گفته می‌شود یکی از مصاحبه‌های تشخیصی ساخت‌دار است.
هنر و علم مصاحبه
مهارت در مصاحبه بالینی به تمرین احتیاج دارد. بدون انجام مصاحبه‌های واقعی، بدون اشتباه کردن یا بدون بحث و تبادل نظر در مورد فنون و راهبردهای مصاحبه با مصاحبه‌کنندگان با تجربه‌تر و صرفا با اطلاع داشتن از تحقیقات علمی صورت گرفته در زمینه مصاحبه نمی‌توانیم در این خصوص ماهر شویم. اما تحقیق در زمینه مصاحبه چه فوایدی دارد؟ یک فایده مهمش این است که متخصصان بالینی را وا می‌دارد در مورد «مهارت‌های شهودی» خود بیشتر تواضع کنند.
وانگهی اگر هرگز فرضیه‌های خود را نیازماییم، اگر اعتبار تشخیص‌های خود را هرگز مشخص نکنیم و اگر هرگز پایایی مصاحبه خود را محرز ننماییم و بالاخره اگر کارایی یک ترفند مصاحبه‌ای خاص را بررسی ننماییم، ممکن است اعتمادمان بیهوده جلب شود و در نهایت به بیماران لطمه بزنیم.
این تحقیقات می‌توانند توصیه‌هایی جهت بهبود بخشیدن اعتبار مشاهدات و ترفندهای ما ارایه دهند، برخی خطاهای فکری را از بین ببرند و برخی کلیشه‌ها را از صحنه محو کنند. تحقیق با رویکرد علمی و کنترل شده‌اش می‌تواند موجب افزاش دقت و کارایی مصاحبه‌کنندگان شود. پس متخصص بالینی که غرق هنر و علم مصاحبه است موثرتر (و در عین حال زحمت‌کش‌تر) از کسی است که فقط در یکی از این دو بُعد مصاحبه مطلع می‌باشد.
یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.
