اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD): تعریف، سبب شناسی و درمان

اختلال شخصیت وسواسی اجباری

جاستین دانشجوی سال سوم پزشکی بود. روزی ۱۶ ساعت کار می‌کرد و درس می‌خواند. در مطالعه و تشخیص بیماری‌ها بسیار دقیق بود و همه‌ی جزئیات را در مورد نشانه‌های بیماران و تشخیص‌های احتمالی در نظر می‌گرفت. اما روان‌شناس دانشگاه محل تحصیلش او را به این دلیل که با خطر اخراج شدن از دانشگاه روبه‌رو بود، به یک روان‌درمانگر ارجاع داد.

جاستین نمی‌توانست با بیماران و سایر دانشجویان کنار بیاید. وقتی بیماران به توصیه‌هایش گوش نمی‌کردند به شدت به آن‌ها می‌توپید و تحقیرشان می‌کرد. روابط جاستین با دیگران هم پرتنش بود. او استادان دانشگاه را خرفت و بی‌کفایت و سایر دانشجویان را افرادی غیر جدی می‌دانست که فقط برای عشق و حال به دانشگاه آمده‌اند.

جاستین نمونه‌ای از یک فرد مبتلا بهاختلال شخصیت وسواسی اجباری است.

افراد مبتلا به این اختلال تقریباً در همه‌ی جنبه‌های زندگی به فکر نظم، ترتیب، کمال‌گرایی، کنترل شخصی و میان‌فردی هستند و در این میان انعطاف‌پذیری و صرفه‌جویی در وقت و انرژی، قربانی می‌شوند. این وضعیت، قبل از اوایل بزرگسالی شروع شده و در شرایط مختلف جلوه‌گر می‌شود.

طبق معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM)، افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری، ۴ مورد (یا بیشتر) از موارد زیر را نشان می‌دهند:

• دائماً به فکر جزئیات، قواعد، فهرست‌ها، نظم، سازمان یا جدول‌های زمانی هستند تا جایی که هدف اصلی فعالیت مورد نظر فراموش می‌شود.
• کمال‌گرایی باعث می‌شود در به پایان رساندن پژوه‌هایشان با مشکل مواجه شوند.
• به شدت خود را وقف کار می‌کنند و شدیداً در تلاش‌اند عملکرد خوبی در شغلشان داشته باشند تا جایی که فعالیت‌های تفریحی و دوستی‌های خود را کنار می‌گذارند (البته این مورد در صورتیکه فرد در مضیقه‌ی مالی باشد در نظر گرفته نمی‌شود).
• بیش از حد وجدان کاری دارند، مته به خشخاش می‌گذارند و درباره‌ی رعایت اخلاق، اصول یا ارزش‌ها انعطاف‌پذیری ندارند.
• نمی‌توانند اشیای کهنه یا بی‌ارزش را دور بیندازند حتی اگر هیچ ارزش معنوی برایشان نداشته باشد.
• دوست ندارند قسمتی از کار خود را به دیگران بسپارند یا با دیگران همکاری کنند مگر اینکه همه‌ی کارها همانطور که آن‌ها می‌خواهند پیش برود.
• در خرج کردن پول هم برای خود و هم برای دیگران خسیس هستند و اعتقاد دارند پول باید برای روز مبادا جمع شود.
• در افکار و عقایدشان سرسخت هستند و اصلا” دوست ندارند کوتاه بیایند.

سبب‌شناسی اختلال شخصیت وسواسی اجباری:

در حال حاضر اطلاعات زیادی در مورد علل ابتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری موجود نیست. به نظر می‌رسد که یک عامل ژنتیک ضعیف در ابتلا به این اختلال نقش دارد. بعضی از افراد ممکن است به صورت ذاتی ساختار و نظم را در زندگی خود ترجیح بدهند اما درگیر شدن در سطوح بالا و مرضی از نظم و تمیزی ممکن است به تقویت رفتارهای مرتبط از سوی والدین مربوط باشد.

درمان اختلال شخصیت وسواسی اجباری:

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری، همیشه می‌ترسند کارهایی که انجام می‌دهند کافی نباشد و به همین دلیل همیشه کارهای خود را به تعویق می‌اندازند و درمورد مسائل مهم و همچنین جزئیات بی‌اهمیت به نشخوار فکری می‌پردازند. بنابراین، در درمان این اختلال تلاش می‌شود به ترس‌های پشت پرده‌ی نیاز فرد به نظم و ترتیب حمله شود. بدین منظور، از تکنیک‌های حواس‌پرتی برای معطوف کردن افکار کامپالسیو فرد به سمت موضوعات دیگر استفاده می‌شود.

در بسیاری از متون گفته شده که از درمان شناختی رفتاری نیز می‌توان برای اختلال شخصیت وسواسی اجباری استفاده نمود اما نکته مهم این است که فرد مبتلا به این اختلال تمایل زیادی به عقلانی‌سازی دارد و درمان شناختی رفتاری نیز به این دلیل که بر بررسی فرآیندهای فکری بیماران تمرکز دارد، می‌تواند گرایش افراد مبتلا به این اختلال را برای نشخوار فکری تقویت کند.

به همین دلیل برخی درمانگران از تکنیک‌های رفتاری سنتی مثل روش توقف فکر استفاده می‌کنند تا به بیماران آموزش دهند از مقدار زمانی که صرف نگرانی‌های نشخوارگونه‌ی خود می‌کنند بکاهند.

 با روان‌حامی همراه باشید.

منابع:

گنجی، مهدی. (۱۳۹۳). آسیب‌شناسی روانیDSM-5  (جلد ۲). تهران: ساوالان.

Halgin, R. P., & Krauss Whitbourne, S. (2010). Abnormal Psycholoy: Clinical Perspectives on Psychological Disorders (6th ed.). New York, NY: McGraw Hill.

Kring, A. M., Johnson, S. L., Davison, G. C., & Neale, J. M. (2012). Abnormal Psychology (12th ed.). NJ: Wiley.

نویسنده: زهرا زابلی‌پور

یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.