نظریه ذهن:
بزرگسالان به هنگام تفکر و رفتار، طوری عمل می‌کنند که گویی آنچه را که در ذهن دیگران می‌گذرد فهمیده‌اند. مثلاً آنها می‌دانند که دیگران فکر می‌کنند، باورها، توقعات، و فرضیه‌های خودشان را دارند. بسیاری از رفتارهای ما در مقابل دیگران بر درک ما از آنها استوار است.
گاهی با ارزیابی تفکر خودمان درباره‌ی یک رویداد یا با فکر کردن درباره این که در کجای کار اشتباه فکر میکردیم، به فکر کردن خودمان فکر می‌کنیم. فکر کردن درباره فکر کردن (تفکر درباره تفکر)، فراشناخت یا دانش فراشناختی نامیده می‌شود.
دانش فراشناختی، عبارت است از دانش درباره شناخت، دانش درباره فرایندهای فکری به‌طور عام و درباره نقاط قوت و ضعف شناخت خود به‌طور خاص. دانش فراشناختی، دانش درباره نحوه نظارت، کنترل، و ارزیابی عملکرد خود در کارهایی را شامل می‌شود که به پردازش ذهنی و شناختی نیاز دارند.
نظریه ذهن یا ذهن‌خوانی عبارت است از توانایی درک افکار و احساسات دیگران، توانایی در خود را به جای دیگران گذاشتن، و درک رابطه ذهن و رفتار. نظریه ذهن، یعنی درک این واقعیت که چرا مردم کاری را انجام می‌دهند که مشغول انجام دادن آن هستند.
نظریه ذهن یکی از شاخه‌های علوم شناختی است که بررسی می‌کند ما چگونه حالت‌های ذهنی دیگران را توصیف می کنیم و چگونه از توصیف خود درباره آن حالت‌ها استفاده می‌کنیم تا اعمال و رفتار دیگران را پیش‌بینی کنیم. به عبارت دیگر، این عمل به عنوان توانایی ذهن خوانی شناخته می‌شود. این مهارت‌ها در تمامی افراد بشر از دوران کودکی وجود دارد.محققان راجع به دانش کودکان درباره حالات ذهنی اصلی (مثلاً تمایلات و آرزوها، ادراک‌ها و برداشت‌ها، قصدها و نیتها، باورها، دانسته ها، افکار و احساسات) مطالعه کرده‌اند.
برای سنجش نظریه ذهن در کودکان پژوهشگران از آزمایش باور غلط استفاده کرده اند. در همه آزمون‌های باور غلط ماجرایی وجود دارد که کودک مورد آزمایش درباره آن اطلاعات درستی دارد ولی فردی دیگر، اطلاعات درست یا کامل در اختیار ندارد. مثال زیر را در نظر بگیرید: آزمونگر جعبه‌ای آب‌نبات را که روی آن تصاویر آب نبات وجود دارد به کودک ۵ ساله نشان می‌دهد و از او می پرسد فکر می‌کند چه چیزی درون آن قرار دارد. جواب می‌دهد: آب‌نبات. سپس جعبه را باز می‌کند و با تعجب در می‌یابد که در واقع پر از مداد است. سپس آزمونگر می‌پرسد فکر می‌کنی بچه‌ای که هنوز داخل جعبه را ندیده است فکر می‌کند چه چیزی درون جعبه قرار دارد. درحالیکه از این فریب حیران باقی مانده است جواب می‌دهد: آب‌نبات. سپس آزمونگر همین رویه را با یک کودک ۳ ساله ادامه می‌دهد. پاسخ اولین سؤال، همان گونه انتظار می‌رفت «آب‌نبات» بود، اما در نهایت شگفتی پاسخ به پرسش دوم مداد بود. جالب تر آنکه بچه کوچکتر در پاسخ به سوال بعدی ادعا می‌کند که او از همان اول فکر می‌کرد ممکن است داخل جعبه مداد باشد و حتی این را هم گفته است. مثال زیر نیز معروف‌ترین آزمایش مسئله باور غلط است که گاهی به آن تکلیف sally-Ann نیز گفته می‌شود.
تکلیف sally-Ann
در این تصویر دخترک سمت چپ Sally است که یک سبد دارد و دخترک سمت راست، Ann، یک جعبه دارد.
Sally یک توپ دارد که آن را سبد خودش می‌گذارد.
سپس Sally برای انجام کاری آنجا را ترک می‌کند
Ann در غیاب Sally توپ را از سبد بیرون می‌آورد و آن را داخل جعبه خودش قرار می‌دهد.
حالا Sally برگشته و می‌خواهد با توپش بازی کند. به نظر شما او کجا دنبال توپش می‌گردد؟
در این آزمون معمولاً کودکان زیر چهار ساله در جواب به سؤال فوق می‌گویند که Sally داخل جعبه را نگاه می‌کند، زیرا نمی‌توانند تشخیص دهند که Sally نمی‌داند که توپ در جعبه است و گمان می‌کند توپ هنوز آنجایی است که خودش قرار داده است. اما کودکان بالای چهار سال معمولاً درست پاسخ می‌دهند زیرا به این نتیجه رسیدند که دیگران بر اساس باورهای خود عمل می‌کنند حتی اگر باورهایشان غلط باشد.
نظریه ذهن چگونه رشد می‌کند؟
رشد نظریه ذهن روندی مرحله‌ای دارد. اولاً در حدود ۲ سالگی کودکان از تمایلات، احساسات، و تجربه‌های دیگران ادارک ساده‌ای دارند. آنها می‌دانند که مردم می‌توانند خواسته‌ها و نگرانی‌هایی داشته باشند و می‌توانند اشیا را ببینند و احساس کنند، اما این کودکان متوجه نمی‌شوند که مردم هم جسم هستند و هم فکر و آرزو.
ثانیاً، در حدود ۳ سالگی، کودکان حرف زدن درباره باورها و افکار خود و همچین حرف زدن درباره آرزوها و خواسته‌های دیگران را شروع می‌کنند. به نظر می رسد که آنها متوجه می‌شوند که باورها ممکن است غلط یا درست باشند. همچنین به نظر می‌رسد که کودکان می‌دانند که باورهای یک فرد ممکن است با باورهای دیگران متفاوت باشد. با این حال آنها برای توضیح دادن رفتارهای خود و دیگران بر اساس خواسته‌ها و آروزها حرف می‌زنند نه بر اساس باورها.
ثالثاً در حدود ۴ سالگی، کودکان به تدریج می‌فهمند که افکار و باورهای مردم، در رفتارهای آنها تأثیر می‌گذارند و مردم نیز ممکن است رفتارهایی داشته باشند که منعکس کننده واقعیت نباشد. یکی از جالب‌ترین کاربردهای تحقیق درباره نظریه ذهن، مطالعه اوتیسم است. اوتیسم نوعی بیماری جدی است که در آن، کودکان نسبت به دیگران بی‌اعتنا می‌شوند و معمولاً، در تبادل اطلاعات با دیگران، مشکلات عمده‌ای پیدا می‌کنند.
بارون- کوهن و ویل رایت می‌گویند که کودکان مبتلا به اوتیسم، تا حد بسیار زیادی، نظریه ذهن ندارند، و این کار باعث می‌شود که نتوانند احساسات، خواسته‌ها، و باورهای دیگران را درک کنند. در نتیجه، به چشم کودکان اوتیستیک، دیگران مثل اشیا هستند. این پدیده باعث می‌شود که به نظر برسد کودکان اوتیستیک به دیگران علاقه ندارند و می‌خواهند در دنیای خودشان تنها باشند.
عنوان: نظریه ذهن در روانشناسی رشد
منبع: Theory of Mind
مطلب بعدی: شخصیت و رشد اجتماعی
مقالات مرتبط
چرا کودک لجبازی داریم؟ برای درمان لجبازی کودک چه کنیم؟
عوامل زیستی، عوامل ژنتیکی، مصرف دارو، مبتلا بودن به بیماری خاص، خستگی، گرسنگی، تشنگی، کم‌خوابی و مبتلا بودن به اختلالات روانی مثل ADHD، عوامل محیطی... بیشتر بخوانید
چطور احساس خشم را کنترل کنیم؟ چرا بعضی کودکان خشم بیشتری نشان می‌دهند؟
چکیده: خشم یک هیجان ارضاکننده و درعین‌حال ویران‌کننده است، ساماندهی درونی فرد را فعال می‌کند و او را برای رویارویی با خطرهای بالقوه پیرامون آماده می... بیشتر بخوانید
چگونه با کودکان صحبت کنیم؟ چطور بدون دعوا با کودکم به اهدافم برسم؟
در رشته مطالب زیر قرار است کتاب “چگونه با کودک خود گفتگو کنیم؟” اثر ادل فایبر که متعلق به انتشارات نی است را به طور خلاصه مرور کنیم. هدف ک... بیشتر بخوانید
مرگ آموزی به کودک: چگونه به فرزندم مفهوم مرگ را آموزش دهم؟
مرگ یک عزیز بسیار دردآور است و طبیعی ست که آرامش روانی شما را به هم ریخته و خلقتان را افسرده کند. علیرغم اینکه شما را درک می‌کنیم و برای کمک به شما آم... بیشتر بخوانید
نارساخوانی به ما می‌آموزد که چطور خلاقانه بیندیشیم
در صورتی که بخواهید اصیل و خلاق باشید، داشتن اختلال یادگیریِ نارساخوانی برایتان یک مزیت به حساب می‌آید. با روان حامی درباره اختلال یادگیری یکی... بیشتر بخوانید
آیا باید با کودکمان مذاکره کنیم تا در مورد انجام کاری توسط او به توافق برسیم؟
آیا باید با کودکمان مذاکره کنیم؟ بیشتر کودکان اگر به آنها چند انتخاب داده شود، همکاری بیشتری نشان می‌دهند. ” من با کودکانم مذاکره نمی‌کنم، چون... بیشتر بخوانید
همه کودکان نابغه‌اند، اما به سبک خودشان – ۳۴ هوش در بچه‌ها که مدارس به آن بی‌توجه‌اند
هیچ‌وقت در مدارس ما به کودکی گفته نمی‌شود که : تو هوش همدلی خوبی داری. تو آینده‌نگر خوبی هستی. تو انعطاف‌پذیری‌ات بالاست و می‌توانی در بخش مدیری... بیشتر بخوانید
دلبستگی اولیه چیست (۲) – نحوه پرورش کودک با دلبستگی ایمن
برای مدت کوتاهی در کشوری غریب هستید و تنها کسی که میشناسید دوستی نزدیک و صمیمی است که روی بودن او در مواقع حساس که به او نیاز دارید حساب باز کرده اید... بیشتر بخوانید
زبان و دنیای جدیدی از رشد: هنگامی‌که کودک برای اولین بار شروع به صحبت می‌کند.
زبان نشان‌دهنده‌ی جهش بزرگی در رشد کودک است. می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین عواملی که به تسریع رشد کودک کمک می‌کند، تشویق کودک به کنجکاوی فکری و م... بیشتر بخوانید
استفاده از پیامد طبیعی و منطقی رفتار و تاثیر پاداش و تنبیه در تغییر رفتار کودکان
در صورتی‌که پاداش و تنبیه بی‌تاثیر باشند، به هنگام بدرفتاری کودک چه کاری می‌توانیم انجام بدهیم؟ مثال: اگر مادر فراموش کند که کیکی را که داخل فر گذاشته... بیشتر بخوانید
