روان حامی/ آموزش توالت به کودکان آموزش توالت رفتن یکی از مهارت‌هایی است که موجبات نگرانی والدین را فراهم کرده است؛ و گاهی همین نگرانی سبب انجام کارهایی برخلاف قاعده درست آموزش می‌شود و پیامدهای منفی را تقویت می‌کند. البته هستند والدینی که بدون هیچ‌گونه پیش‌زمینه آموزشی شروع به گرفتن پوشک از کودک کرده و آن‌ها هم به‌نوعی دیگر پیامدهای منفی را تقویت می‌کنند.
آموزش توالت به کودکان
به‌طور کل رعایت اعتدال در انجام هر کاری و آموزش هر عملی به‌خصوص در ارتباط با کودکان حائز اهمیت است. تحقیقات علمی سن خاصی را برای آموزش توالت رفتن کودکان تعیین نکرده‌اند چرا که نحوه آموزش والدین در فرهنگ‌های مختلف و توانایی یادگیری کودکان در سنین رشد یکسان متفاوت است، بااین‌وجود بیان شده که اکثر کودکان در سنین ۲۴ تا ۳۶ ماهگی و حداکثر تا ۴۸ ماهگی توالت رفتن را فرامی‌گیرند. بعضی از کودکان در برابر آموزش توالت رفتن مقاومت دارند و تا یکی دو سال گاهی اوقات خودشان را خیس و کثیف می‌کنند. در این مواقع بسته به شرایط سنی کودک آموزش به‌وقت دیگری موکول کنید. معمولاً در ذهن بیشتر کودکانی که از توالت رفتن امتناع می‌کنند یا ترس از یبوست و یا ترس افتادن در سوراخ توالت دیده می‌شود تا جایی که ترجیح می‌دهند پوشک شوند یا لباس خود را خیس کنند. تجربه ثابت کرده که اگر کودکان چند بار تجربه موفقیت‌آمیز داشته باشند. این مشکلات آن‌ها به‌سرعت حل می‌شود. ضمن اینکه استفاده از غذاهای ملین یا استفاده از شیاف گلیسرین سبب می‌شود که نگه‌داشتن مدفوع کودک سخت‌تر شود و عمل دفع راحت‌تر اتفاق بی افتد.
مراحل گرفتن پوشک از کودک
۱-تعیین آمادگی: در این مرحله باید آمادگی کودک جهت کنترل ادرار و مدفوع ارزیابی شود. بررسی دفعات حرکات روده که به‌طورمعمول یک یا دو بار در روز اتفاق می‌افتد؛ و در نظر گرفتن مواقع خواصی در روز که کودک دفع ادرار دارد (کودکانی که آماده آموزش هستند معمول ۹-۴ تا بار در روز دفع ادرار دارند). با توجه به این شرایط می‌توان متوجه شد که آیا کودک توانایی کنترل عضلات اسفنکتری خود را دارد یا خیر. در این مواقع فاصله دفعات خیس کردن بیشتر می‌شود. در این مرحله تمایل کودک برای کنترل ادرار و مدفوع و توانایی بیان شفاهی توسط او بسیار مهم می‌باشد. اگر در این مرحله الگویی منظمی در دفع ادرار و مدفوع وجود نداشت، توصیه می‌شود که زمان آموزش را یکی دو ماه عقب بی افتد.
۲-عدم استفاده از پوشک: در این مرحله فقط هنگام خواب شب و نیم روز از پوشک استفاده می‌شود. اگر در طول روز به شکل نامنظم از پوشک استفاده شود سبب گیجی کودک و نتیجه نگرفتن از آموزش می‌شود. در این مرحله باید از لباس‌زیر معمولی و درعین‌حال راحت جهت تعویض استفاده شود. زمانی که کودک در طول روز وخودش را خشک نگه می‌دارد و فقط در مواقع نادری در شب خودش را خیس می‌کند می‌توان به‌طور کل او را از پوشک جدا کرد، با این کار به او اجازه کنترل فعالانه داده می‌شود.
۳-نشاندن مرتب کودک روی صندلی یا لگن بچه: والدین باید هنگامی‌که احساس می‌کند که فرزندشان مدفوع یا ادرار دارد او را روی صندلی یا لگن بنشانند. پدر و مادر می‌توانند با ایجاد خلاقیت در فضای توالت و استفاده از جدول شلوار خشک و جدول نشستن، کودک را به نشستن روی صندلی یا لگن خود ترغیب کنند (نحوه استفاده از جداول در انتها توضیح داده خواهد شد)
۴-رسیدگی به خطاها و مقاومت: درصورتی‌که کودک خودش را خیس کرد باید با او با ملایمت برخورد کرد و یادآوری شود که دفعه بعد حتماً توی توالت این کار را انجام دهد. در این مرحله پدر و مادر باید به کودک اجازه دهند که در تمیز کردن خودش و تعویض لباس‌هایش مشارکت داشته باشد و تمام این کارها باید در توالت انجام شود.
-وقتی کودکتان آماده توالت رفتن است وظیفه شما چیست؟
لازم است فضای جذابی را با برچسب‌ها و وسایل موردتوجه و علاقه کودک ایجاد کنید. نشستن روی صندلی یا لگن را به کودک آموزش دهید، مسائل بهداشتی را برایش توضیح دهید و به آموزش قسمت‌های مختلف بدن و کارکرد آن‌ها بپردازید و توضیح دهید که ادرار و مدفوع بخشی از بدن نیست و باید خارج شوند. هنگام شستن مدفوع به کودک اجازه دهید با مدفوعش بای بای کند. فراموش نکنید همه این مسائل باید با زبان کودکانه آموزش داده شود.
چند نکته مهم در آموزش توالت به کودکان:
*از توانایی و شکیبایی خود برای شروع این فرایند اطمینان حاصل کنید.
*بهتر است از پوشک گرفتن کودک در فصل تابستان اتفاق بیفتد.
*توجه کنید در زمان شروع آموزش کودک اسهال یا یبوست نداشته باشد.
*تشویق کلامی و غیرکلامی و غیرکلامی کودک (استفاده از جدول ستاره و پاداش) فراموش نشود.
*از سرزنش کودک بپرهیزید. شاید کودک برای چند روز اختیار ادرار و مدفوعش را به دست بیاورد و دوباره از دست بدهد، در این شرایط او را سرزنش نکنید.
*ترس‌هایش را از بین ببرید.
*تحت هیچ شرایطی دو آموزش را در کنار هم نداشته باشید (مثلاً آموزش توالت رفتن و آموزش از شیر گرفتن.)
*تنبیه بدنی اکیداً ممنوع.
*به کودک برچسب عدم کنترل ادرار نزنید. تا سن ۵ سالگی شب‌ادراری امری طبیعی محسوب می‌شود نه اختلال
نحوه استفاده از جدول: کودک را به کمک اسباب‌بازی خاصی که فقط در توالت می‌تواند با آن بازی کند سرگرم کنید. پدر و مادر با تشویق فرزندشان بابت نشستن و با الصاق ستاره روی جدول، می‌توانند به نشستن فرزندشان پاداش بدهند. وقتی کودک در توالت ادرار یا مدفوع کرد باید او را بیشتر تحسین کنند یا به او برچسب خاصی بدهند
نحوه استفاده از جدول:
ساعت زنگ‌داری را آماده کنید. ساعت را طوری تنظیم کنید که هر نیم ساعت یک‌بار زنگ بزند هر وقت زنگ زد شلوار یا پوشک کودک را نگاه کنید. اگر پوشک یا شلوار بچه خشک بود با اعلام خشک بودن حرف “خ” را در جدول بنویسید. اگر پوشک یا شلوار کودک خیس یا کثیف بود با اعلام خیس یا کثیف بودن “خی” یا “ک” را در جدول بنویسید. در این شرایط پدر و مادرها نباید ناراحت شوند باید کودک را به توالت ببرند و به او در تعویض لباس کمک کنند. پدر و مادر باید بین ۳-۵ روز خیس یا کثیف بودن پوشک یا شلوار کودک را بررسی کنند. امیدواریم که در آموزش توالت به کودکان خود موفق باشید.
بهاره محسنی، دانشجوی ارشد مشاوره
یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.
