آیا آموزش دو زبانه به کودکان از نظر علمی درست است؟
هدف آموزش دو زبانه که راهبرد ارجح دو دهه گذشته مدارس بوده این است که ضمن آموزش مباحث درسی به کودکان مهاجر به زبان بومی پدر و مادرشان (معمولا اسپانیایی)، همزمان و به آرامی به آنان انگلیسی آموزش داده شود. اما اختلاف نظرها در مورد آموزش دو زبانه همچنان ادامه دارد.
به نقل از روان حامی، در برخی ایالت‌های آمریکا، قوانینی تصویب شده مبنی بر این که زبان انگلیسی، زبان رسمی است و مدارس نباید به کودکان اقلیت به زبانی به جز انگلیسی درس بدهند. در کالیفرنیا هم رأی‌دهندگان، آموزش دوز بانه را لغو کردند.
منتقدان آموزش دو زبانه معتقدند این نوع تعلیم و تربیت به کودکان مهاجر لطمه می‌زند چون باعث می‌شود با سرعت کافی، انگلیسی یاد نگیرند. در نتیجه در تعامل با اعضای فرهنگ غالب، مشکل پیدا می‌کنند و آنان را در بازار کار عقب می‌اندازد. عده‌ای از منتقدان هم، دوزبانه بودن را تفرقه‌انگیز می‌دانند. به نظر آنها اگر قرار است ملت آمریکا ملت واحدی باقی بمانند، همه باید انگلیسی حرف بزنند. ولی آموزش دو زبانه بر این باور است که دوزبانه بودن جزء طبیعی یک جامعه چند فرهنگی است. منتقدان آموزش دو زبانه بودن در عین حال معتقدند دوزبانه بودن جلوی مهارت‌های تحصیلی را می‌گیرد در مقابل، طرفداران تعلیم و تربیت دوزبانه می‌گویند تعلیم مهاجران به زبان بومی والدین‌شان، احترام گذاشتن به خانواده و فرهنگ اجتماع اطراف‌شان است و عزت نفس آنان را بالا می‌برد؛ عاملی که موفقیت تحصیلی را محتمل‌تر می‌کند.
نتیجه‌گیری قطعی از تحقیقات انجام شده در زمینه کارایی تعلیم و تربیت دوزبانه، دشوار است چون عنوان، محتوا و طول برنامه‌های آموزش دوزبانه (برخی کمتر از ۱ سال طول می‌کشد و برخی ۴ تا ۵ سال) و کیفیت آموزش‌ها در آنها بسیار متفاوت است. تحلیل ۱۰ مطالعه صورت گرفته نشان می‌دهد، تعلیم و تربیت یکسره انگلیسی بهتر از تعلیم و تربیت دوزبانه است ولی بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد ۶ مورد از این ۱۰ مطالعه عملا نشان‌دهنده‌ی برتری تعلیم و تربیت دوزبانه بوده‌اند. بعضی از طرفداران تعلیم و تربیت سراسر انگلیسی می‌گویند بسیاری از مهاجران بدون تعلیم و تربیت دوزبانه نیز در مدرسه عملکرد خوبی دارند. در گزارش‌های آنان، شرکت‌کنندگان غالبا کسانی بوده‌اند که پیش از مهاجرت به امریکا در زادگاه‌شان، تعلیم و تربیت خوبی داشته‌اند؛ عاملی که یادگیری انگلیسی را برای آنان آسان‌تر می‌کرد.
ادعای زیر که از سوی مدرسه منطقه وست‌مینستر نیویورک مطرح شده را در نظر بگیرید:
دانش‌آموزان مهاجر پس از ۱۸ ماه درس خواندن به زبان انگلیسی صرف، از لحاظ پیشرفت تحصیلی و یادگیری انگلیسی جلوتر از دانش‌آموزانی بودند که فقط به زبان بومی پدر و مادرشان درس خوانده بودند. اما پیشرفت‌های آنان ناچیز و با پیشرفت‌های برنامه‌های قبلی قابل مقایسه نبود. در حقیقت، دلیل وقوع این پیشرفت‌های جزیی در وست‌مینستر این بود که در زمان تحقیق، از دانش‌آموزان مهاجر برای یادگیری به زبان انگلیسی، حمایت بیشتری شده بود.
اجازه بدهید شواهد موجود در مورد یکی از جنبه‌های اختلاف‌برانگیز تعلیم و تربیت دوزبانه را بررسی کنیم؛ دوزبانه بودن به مهارت‌های شناختی کمک می‌کند یا به آنها لطمه می‌زند؟ محققان متوجه شدند در شماری از کشورها (مثلا در کنادا، اسرائیل، سنگاپور و سوئیس) عملکرد کودکان دوزبانه در آزمون‌های هوش بهتر از عملکرد کوکان یک زبانه بود. بر اساس این یافته‌ها، در کانادا برنامه‌هایی تدوین شد که کودکان انگلیسی‌زبان در کِبِک، سال‌های نخست دوران دبستان‌شان را فرانسه بخوانند. ظاهرا انگلیسی آنها صدمه ندید و نمرات ریاضی و استعداد تحصیلی آنان تا حدودی بهبود یافت – البته نه در حدی که در فرهنگ فرانسوی‌زبان حاکم، جای تقدیر داشته باشد. برخی از معلمان و متولیان تعلیم و تربیت بر اساس این گونه نتایج ترجیح می‌دهند دانش‌آموزان آمریکایی، زبان دوم هم یاد بگیرند.
سئوال مهم دیگر در مورد تعلیم و تربیت دوزبانه این است که چقدر طول می‌کشد دانش‌آموزان اقلیت، انگلیسی یاد بگیرند؟ کنجی هاکوتا و همکارانش برای این که ببینند چقدر طول می‌کشد دانش‌آموزان اقلیت، خوب انگلیسی صحبت کنند و بخوانند، داده‌هایی را در مورد کودکان چهار منطقه آموزش و پرورش جمع‌آوری کردند. سلیس صحبت کردن، ۳ تا ۵ سال و سلیس خواندن، ۴ تا ۷ سال طول می‌کشید. در حالی که بسیار از مدارس چنین فرض می‌کنند که دانش‌آموزان اقلیت ظرف ۱ سال یا کمتر، انگلیسی را به خوبی یاد می‌گیرند. اما این، فرض غیرواقع بینانه‌ای است.
نظر شما چیست؟
برای مهاجرانی که تازه وارد آمریکا شده‌اند چقدر مهم است که خیلی سریع انگلیسی سلیس یاد بگیرند؟
آیا تعلیم و تربیت دوزبانه موجب تفرقه مردم آمریکا می‌شود؟ چرا؟
شما یک زبانه هستید یا دوزبانه؟ اگر یک زبانه هستید، دوست دارید یک یا چند زبان دیگر هم یاد بگیرید؟ توضیح بدهید. به نظر شما، یک‌زبانه یا چند زبانه بودن شما چه تاثیر منفی خاصی بر رشدتان می‌گذارد؟ توضیح بدهید.
سانتراک. جلد اول. ص ۵۰۷
فرستنده: محمد امین موفق
مقالات دیگر درباره دو زبانه بودن:
کارکردهای اجرایی در مغز کودکان دو زبانه
درک دستور زبان از ۷ ماهگی در نوزادان خانوادههای دو زبانه
یادگیری دو زبان در کودکان از چه زمانی آغاز می‌شود و چه مزیتهایی دارد؟
یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.
