اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟ تعریف، ویژگی‌های تشخیصی و درمان

اصلاح اختلال شخصیت اسکیزوئید به تمایل به توجه افراطی به زندگی درونی و عدم توجه به دنیای بیرونی اشاره دارد. آیا کسی را که «منزوی» باشد می‌شناسید؟ کسی که تنهایی را به مهمانی رفتن ترجیح دهد؟ کسی که تنها وارد کلاس می‌شود، تنها می‌نشیند و تنها می‌رود؟ حال اگر این گرایشی به انزوا را چند برابر کنید، به اختلال شخصیت اسکیزویید می‌رسید. کسانی که اختلال شخصیت اسکیزویید دارند، دل گسستگی خاصی نسبت به روابط اجتماعی دارند و در وضعیت‌های میان فردی، هیجان زیادی بروز نمی‌دهند. آن‌ها نجوش، سرد و بی‌تفاوت‌اند. آن‌ها اهل بروز دادن هیجان نبودند و علایق مبهمی را دنبال می‌کردند. شخصی که مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید است از دیگران فاصله می‌گیرد و صرفاً درون‌نگری و خیال‌پردازی‌های خودش را دوست دارد. با روان حامی همراه باشید

ویژگی‌های تشخیصی اختلال شخصیت اسکیزوئید

اسکیزوئید یک اصطلاح نسبتاً قدیمی است که بلولر (۱۹۲۴) آن را برای توصیف کسانی که درونگرا بودند و از دنیا رو بر می‌تافتند، به کار می‌برد. ویژگی اصلی اختلال شخصیت اسکیزوئید الگوی فراگیری جدایی از روابط اجتماعی و دامنهٔ محدود ابراز هیجانات در موقعیت‌های میان فردی است. این الگو در اوایل بزرگ‌سالی شروع می‌شود و در انواع زمینه‌ها وجود دارد.

به نظر می‌رسد که افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید به صمیمیت، علاقه ندارند، نسبت به فرصت‌هایی برای برقرار کردن روابط صمیمی بی‌تفاوت به نظر می‌رسند و به نظر نمی‌رسد از اینکه عضوی از خانواده یا گروه اجتماعی دیگر باشند لذت زیادی ببرند (ملاک A۱).

آن‌ها ترجیح می‌دهند به‌جای اینکه با دیگران باشند، وقت خود را در تنهایی سپری کنند. اغلب به نظر می‌رسد که آن‌ها از لحاظ اجتماعی منزوی و «تنها» هستند و تقریباً همیشه فعالیت‌ها یا سرگرمی‌های منفرد را ترجیح می‌دهند که تعامل با دیگران را شامل نمی‌شوند (ملاک A۲).

آن‌ها تکالیف مکانیکی یا انتزاعی، مانند بازی‌های کامپیوتری یا ریاضی را ترجیح می‌دهند. امکان دارد که آن‌ها تمایل خیلی کمی به داشتن تجربیات جنسی با دیگری داشته باشند (ملاک A۳) و از فعالیت‌های کمی، اگر وجود داشته باشند، لذت می‌برند (ملاک A۴).

معمولاً تجربهٔ لذت بردن کمی از تجربیات حسی، جسمی، یا میان فردی، مانند قدم زدن در ساحل هنگام غروب یا داشتن آمیزش جنسی، وجود دارد. این افراد هیچ دوست یا محرم اسرار صمیمی ندارند، به‌جز احتمالاً خویشاوند درجه اول (ملاک A۵).

ملاک‌های تشخیصی

A. الگوی فراگیر جدایی از روابط اجتماعی و دامنهٔ محدود ابراز هیجانات در موقعیت‌های میان فردی، که در اوایل بزرگ‌سالی شروع می‌شود و در انواع زمینه‌ها وجود دارد، به‌طوری‌که با چهار (یا تعداد بیشتری) از موارد زیر نمایان می‌شود:

روابط صمیمی، از جمله عضوی از خانواده بودن را نه دوست دارد و نه اینکه از آن لذت می‌برد.
تقریباً همیشه فعالیت‌های منفرد را ترجیح می‌دهد.
به داشتن تجربیات جنسی با دیگری، اگر وجود داشته باشند، علاقهٔ کمی دارد.
از فعالیت‌های کمی، اگر وجود داشته باشند، لذت می‌برد.
غیر از خویشاوندان درجه اول، دوستان نزدیک یا محرم اسرار ندارد.
سبت به تحسین یا انتقاد دیگران بی‌تفاوت به نظر می‌رسد.
سردی عاطفی، جدایی، یا حالت عاطفی سطحی نشان می‌دهد.

B. منحصراً در دورهٔ اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا اختلال افسردگی همراه با ویژگی‌های روان‌پریشی، اختلال روان‌پریشی دیگر، یا اختلال طیف اوتیسم روی نمی‌دهد و ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی بیماری جسمانی دیگر نیست. توجه : اگر ملاک‌ها قبل از شروع اسکیزوفرنی برآورده شده باشند، «پیش مرضی» را اضافه کنید، یعنی، اختلال شخصیت اسکیزوئید (پیش مرضی).

مقاله مرتبط: خوردن هیجانی چیست؟ تعریف و سبب شناسی آن

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید اغلب نسبت به تأیید یا انتقاد دیگران بی‌تفاوت به نظر می‌رسند و به نظر نمی‌رسد که از آنچه دیگران ممکن است در مورد آن‌ها فکر کنند ناراحت شوند (ملاک A6)، امکان دارد که آن‌ها به نکات ظریف عادی در تعامل اجتماعی بی‌توجه باشند و اغلب به نشانه‌های اجتماعی پاسخ مناسب نمی‌دهند به‌طوری‌که از لحاظ اجتماعی بی‌دست‌وپا یا سطحی و در خود فرورفته به نظر می‌رسند.

آن‌ها معمولاً ظاهر «متین»، بدون واکنش‌پذیری هیجانی قابل دیدن نشان می‌دهند و به‌ندرت متقابل حرکات ایما و اشاره یا جلوه‌های صورت، مانند لب خند یا تکان دادن سر، می‌دهد (ملاک A7)، آن‌ها ادعا می‌کنند که به‌ندرت دستخوش هیجانات عمیق مانند خشم یا شادی می‌شوند. آن‌ها اغلب عاطفهٔ مهارشده نشان می‌دهند و سرد و کناره‌گیر به نظر می‌رسند. بااین‌حال، در موقعیت‌های بسیار غیرمعمول که این افراد حداقل به‌طور موقتی در برملا کردن خودشان احساس راحتی می‌کنند، ممکن است تأیید کنند که احساسات عذاب‌آور دارند، مخصوصاً در ارتباط با تعامل‌های اجتماعی،

درصورتی‌که این الگوی رفتار منحصراً در طول دورهٔ اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی یا افسردگی همراه با ویژگی‌های روان‌پریشی، اختلال روان‌پریشی دیگر، یا اختلال طیف اوتیسم روی دهد، یا ناشی از تأثیرات فیزیولوژیکی بیماری عصبی (مثل صرع قطعهٔ گیجگاهی) یا بیماری جسمانی دیگر باشد، اختلال شخصیت اسکیزوئید نباید تشخیص داده شود (ملاک B).

ویژگی‌های مرتبط که تشخیص را تأیید می‌کنند

افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید مشکل زیادی در ابراز کردن خشم، حتی در پاسخ به تحریک مستقیم دارند که به این برداشت کمک می‌کند که آن‌ها هیجان ندارند. گاهی زندگی آن‌ها بدون جهت به نظر می‌رسد و ممکن است به نظر برسند که به سمت هدف‌های خود «کشانده می‌شوند».

این افراد اغلب به موقعیت‌های ناخوشایند به‌صورت منفعل واکنش نشان می‌دهند و مشکل پاسخ دادن مناسب به وقایع زندگی مهم دارند. افراد مبتلا به این اختلال به علت نداشتن مهارت‌های اجتماعی و بی‌میلی به تجربیات جنسی، دوستان معدودی دارند، به‌ندرت قرار ملاقات می‌گذارند و اغلب ازدواج نمی‌کنند. عملکرد شغلی ممکن است معیوب باشد، مخصوصاً درصورتی‌که مشارکت میان فردی ضروری باشد، اما افراد مبتلا به این اختلال ممکن است هنگامی‌که تحت شرایط انزوای اجتماعی کار می‌کنند، عملکرد خوبی داشته باشند.

افراد مبتلا به این اختلال، مخصوصاً در رابطه با استرس، ممکن است دچار دوره‌های روان‌پریشی کوتاه‌مدت شوند (که از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه می‌یابند). در برخی موارد، اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکن است به‌صورت پیشایند پیش مرضی اختلال هذیانی یا اسکیزوفرنی پدیدار شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است گاهی دچار اختلال افسردگی اساسی شوند. اختلال شخصیت اسکیزوئید اغلب همراه با اختلالات شخصیت اسکیزوتایپی، پارانوئید و دوری جو روی می‌دهد.

شکل‌گیری و روند اختلال شخصیت اسکیزوئید

ممکن است اولین بار در کودکی و نوجوانی همراه با گوشه‌گیری، روابط نامناسب با همسالان و پیشرفت کم در مدرسه آشکار شود که این کودکان یا نوجوانان را به‌صورت متفاوت مشخص می‌کند و آن‌ها را در معرض سربه‌سر گذاشتن قرار می‌دهد.

موضوعات تشخیصی مرتبط با جنسیت

اختلال شخصیت اسکیزوئید در مردان قدری بیشتر تشخیص داده می‌شود و ممکن است اختلال بیشتری را در آن‌ها ایجاد کند.

علل و درمان

هنوز باید درباره‌ی عوامل ژنتیکی، عصبی زیست‌شناختی و روانی اجتماعی سهیم در اختلال شخصیت اسکیزویید تحقیقات فراگیری صورت گیرد. درواقع، تحقیقات تجربی کمی در خصوص طبیعت و علل این اختلال منتشرشده است.

گزارش‌شده است که کمرویی دوران کودکی از پیش‌درآمدهای ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزویید در بزرگ‌سالی است. شاید این صفت شخصیتی، به ارث می‌رسد و تعیین‌کننده‌ی مهمی در شکل‌گیری این اختلال است. در مورد افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزویید، به سوء رفتار و غفلت هم اشاره‌ شده است. تحقیقات چند دهه‌ی گذشته، به علل زیست‌شناختی اوتیسم و این موضوع که احتمال وجود اختلال شخصیت اسکیزویید در پدر و مادرهایی که فرزند دچار اتیسم دارند بیشتر است، اشاره می‌کنند

امکان وجود دارد که ناکارایی زیست‌شناختی یافت شده در اوتیسم و اختلال شخصیت اسکیزویید در ترکیب با یادگیری‌های اولیه یا مشکلات اولیه در روابط میان فردی، کاستی‌های اجتماعی مشخصه‌ی اختلال شخصیت اسکیزویید را تولید می‌کنند (هوپوود و توماسی، ۲۰۱۲). به‌ندرت پیش می‌آید که شخصی که این اختلال را دارد، تقاضای درمان کند مگر آن‌که دچار بحرانی مثل افسردگی شدید یا بیکاری شود (کلی و دیگران، ۲۰۰۷). درمانگران غالباً درمان را با متذکر شدن ارزش روابط اجتماعی شروع می‌کنند. کسی که اختلال شخصیj اسکیزویید دارد حتی باید هیجاناتی را که دیگران حس می‌کنند یاد بگیرد تا بتواند همدلی کردن را بیاموزد (اسکودول و گاندرسون، ۲۰۰۸).

چون مهارت‌های اجتماعی افراد دچار اختلال شخصیت اسکیزویید، یا هرگز ایجاد نشده‌اند یا به خاطر عدم استفاده، تحلیل رفته‌اند غالباً به آن‌ها آموزش مهارت‌های اجتماعی داده می‌شود. درمانگر در قالب فن نقش بازی کردن، نقش یک دوست یا یک آدم مهم را در زندگی بیمار بازی می‌کند و به او کمک می‌کند ایجاد روابط اجتماعی و حفظ این روابط را یاد بگیرد (اسکودول و گاندرسون، ۲۰۰۸).

این نوع آموزش مهارت‌های اجتماعی با شناسایی یک شبکه‌ی اجتماعی – شخص یا اشخاص حمایتگر – تقویت می‌شود (بندر، ۲۰۰۵). متأسفانه نتیجه پژوهی در خصوص این رویکرد زیاد نبوده است، بنابراین در ارزیابی مؤثر بودن درمان افراد دارای اختلال شخصیت اسکیزویید باید محتاط باشیم.

معمولاً از دارودرمانی برای درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید استفاده نمی‌شود مگر اینکه درمانگر بخواهد اضطراب یا افسردگی او را درمان کند. اما تحقیقات نشان داده‌اند که رواندرمانی‌های انفرادی بلندمدت می‌توانند نتایج بهتری داشته باشند. برقراری رابطه درمانی مهمترین کاری است که درمانگر باید انجام دهد. برخی از درمانهای انفرادی عبارت اند از درمانهای روانکاوی، طرحواره درمانی، درمان شناختی رفتاری. گروه درمانی نیز می‌تواند درمان مناسبی باشد.

مقاله مرتبط: تشخیص دروغگویی: واقعیت یا افسانه؟

برای مطالعه مقالات بیشتر درباره اختلالهای شخصیت، مطالب زیر را مطالعه کنید:

منابع:

راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی، ترجمه یحیی سیدمحمدی

آسیب شناسی روانی بارلو، ترجمه مهرداد فیروزبخت

Schizoid personality disorder