روان حامی / اوتیسم هستم نه ناتوان ذهنی
بهاره محسنی، دانشجوی ارشد مشاوره دانشگاه آزاد رودهن
گاهی اوقات رفتارهای قضاوت‌گرانه آدم‌های جامعه‌ام ذهنم را درگیر ایجاد خلاقیت در آموزش می‌‌کند. گاهی اوقات احساس می‌کنم جای تابلویی با این پیام نوشتاری «لطفاً از زاویه دید من به دنیا نگاه کنید و قضاوتم نکنید. من اوتیسم دارم» در کناره همه‌ی تبلیغ‌های خلاقانه‌ی نصب‌شده در سطح شهر خالی است. به‌راستی اوتیسم چیست؟ بچه‌های اوتیستیک چه ویژگی‌هایی دارند که متمایز از دیگر بچه‌ها هستند؟
اوتیسم چیست؟
اوتیسم
اوتیسم (یا درخودماندگی) یکی از انواع اختلالات رشدی عصبی است که در اوایل دوره‌ی کودکی (معمولاً قبل از ۳ سالگی) ظاهر می‌شود. علائم و شدت آن در افراد مختلف، متفاوت است، در اکثر موارد کودکان مبتلا به اوتیسم، مشکلاتی در ارتباط کلامی و غیرکلامی و ارتباط جسمی (لمس شدن را) تجربه می‌کنند.
دلایل ابتلا به اوتیسم چیست؟
نتایج تحقیقات به‌عمل‌آمده حاکی از آن است که زندگی ماشینی و وابستگی به فنّاوری، مسمومیت‌های غذایی و آلودگی محیط زیست به سموم، عوارض و مشکلات حین بارداری از علل افزایش ابتلا به اوتیسم هستند.
علائمی جدی ابتلا به اوتیسم به شرح زیر می‌باشند:
*عدم غان و غون کردن تا ۱ سالگی
*عدم گفتن یک کلمه تا ۶ ماهگی
*عدم گفتن جمله ۲ کلمه‌ای تا ۲ سالگی
زمانی که:
*کودک به نام خودش پاسخ نمی‌دهد.
*کودک قادر به توضیح خواسته‌هایش نیست.
* در مهارت‌های زبان و گفتار تأخیر دارد.
*کودک از دستورات و قوانین پیروی نمی‌کند.
*سلامت حس شنوایی کودک تأیید می‌شود، اما واکنشی به صداها نشان نمی‌دهد.
*توانایی اشاره کردن ندارد (مثلاً نمی‌تواند بای بای کند)
*نمی‌تواند با اسباب‌بازی‌هایش بازی کند.
*وقتی به او لبخند زده می‌شود، قادر به لبخند زدن نیست.
*تماس چشمی کمی دارد.
*به بعضی وسایل و اشیا چسبندگی شدیدی دارد و سراغ چیزهای دیگر نمی‌رود.
*به سایر کودکان علاقه‌ای ندارد.
*در کلام و لحن آهنگ یکسانی دارد.
*کودک درکی از دروغ، ریا، فانتزی و… ندارد.
*عدم علاقه کودک به بازی‌های جمعی.
*حرکات کلیشه‌ای نظیر کوبیدن سر، کف زدن، چرخش به دور خود و نظیر آن را دارد.
*نسبت به درد ممکن است واکنش ضعیف یا بالعکس واکنش خیلی شدید داشته باشند.
اوتیسم طیف گسترده‌ای دارد:
-افرادی که در یادگیری علم و مهارت‌ها کند بوده و بعضی از آن‌ها نشانه‌هایی از هوش پایین دارند.
-افرادی که در یادگیری علم و مهارت‌ها مشکلی ندارند اما در ارتباط اجتماعی و کلامی دچار مشکل هستند.
-بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم به‌صورت ذاتی توانایی‌های بالایی داشته و مهارت‌های مثال‌زدنی مثل هنر، موسیقی، ریاضی و… از خود نشان می‌دهند که اگر موردتوجه و حمایت کلاس‌های گفتاردرمانی و کاردرمانی قرار گیرند درصد بالایی از محققان و نخبه‌های کشوری را به خود اختصاص می‌دهند، اما اگر رها شوند، به دلیل توانایی بالایی که دارند دچار اضطراب‌های شدید می‌شوند.
آیا درمانی برای اوتیسم وجود دارد؟
اوتیسم
درمان‌های کاملی برای بیماری اوتیسم وجود ندارد اما یکی از ابتدایی‌ترین آن‌ها غربال‌گری افراد می‌باشد. بدین معنی که فرد آموزش نظم ببیند، ادغام درمان‌های خانگی و مدرسه‌ای (کلینیکی) مثل گفتاردرمانی، رفتاردرمانی، بازی‌درمانی و…هم می‌تواند تأثیرگذار باشد، ضمن اینکه بچه‌های اوتیسم ذهنی نظام‌مند دارند به همین دلیل استفاده از ابزارهای دیجیتال که بیشتر نظام‌مند و قابل‌کنترل هستند برای آن‌ها آسان است.
در درمان کودکان اوتیسم بیشترین تمرکز به اجتماعی کردن و بالا بردن سطح کلام کودک است تا بتوانند یک رفتار درست و معقول اجتماعی داشته باشند و خانه‌نشین نشوند.
برنامه‌هایی برای افزایش توجه و تمرکز در کودکان طیف اوتیسم:
الف) دنبال کردن نور چراغ‌قوه و شمع:
۱-کودک را به یک اتاق تاریک ببرید و با استفاده از چراغ‌قوه یا شمع و انداختن نور روی یک شی‌ء در جهت‌های مختلف از کودک بخواهید که به سمت نور چراغ‌قوه یا شمع نگاه کند. پس از هر بار نگاه کردن به نور چراغ یا شمع او را به شکل مقبولی تشویق کنید. در صورت عدم توانایی کودک او را کمک کنید.
۲-نور چراغ‌قوه را در امتداد دید کودک حرکت دهید و در صورتی که کودک قادر به دنبال کردن نور بود، به او پاداش دهید.
ب) دنبال کردن خط با انگشت:
۱-با ماژیک یک خط روی تخته وایت برد رسم کنید و از کودک بخواهید آن را با انگشت پاک کند. در صورتی که کودک متوجه منظور شما نشد با انگشت خود او را هدایت کنید.
۲-بعد از پاک کردن خط راست، خط‌های منحنی و مارپیچ رسم کنید.
ج) جابه‌جایی قطعات پازل:
۱- یک قطعه از پازل را بردارید و از کودک بخواهید آن را سر جای خودش بگذارد. در صورتی که نتوانست این کار را انجام دهد، او را هدایت کنید و پس از گذاشتن قطعه او را تشویق کنید.
۲-تعداد قطعات را به مرور زمان زیاد کنید.
د) نخ کردن مهره:
۱- از کودک بخواهید نخ را داخل سوراخ مهره کند. اگر نتوانست او را هدایت کنید تا جایی که در این کار مستقل شود.
۲- این کار را آرام‌آرام تا جایی پیش ببرید که کودک بتواند دانه‌های تسبیح را نخ کند.
ه) گذاشتن انگشت روی انگشتان مربی یا مادر:
۱-روبه روی کودک بنشینید و از او بخواهید تک‌تک انگشتان خود را روی انگشتان شما بگذارد.
۲-از کودک بخواهید انگشتان مشابه خود را روی انگشت مشخص‌شده از جانب شما بگذارد.
۳- می‌توانید این کار را به شکل‌های مختلف انجام دهید.
نکته: همه آنچه گفته شد زمانی نتیجه‌بخش خواهد بود که با همراهی درمانگر و بعد از گذراندن جلسات درمانی تعیین‌شده اتفاق بیافتد.
چهاردهم فروردین ماه روز جهانی اوتیسم و یا فرشتگان آسمانی نام‌گذاری شده است که قطعاً صرف ثبت جهانی و تشکیل تعداد معدودی سازمان و انجمن نمی‌تواند مفید و ثمربخش باشد. پس لطفاً زاویه‌ی دیدتان را تغییر دهید تا دنیای کودکان اوتیسم را درک کنید.
منابع
سنجش و درمان مشکلات دوران کودکی، ترجمه مهرداد فیروز بخت (۱۳۹۳).
راهنمای کامل تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان خاص، لیندا ویلمشورتس .آلن بورو، ترجمه یوسف اردبیلی (۱۳۹۳).
