رابطه بین شخصیت و سلامت روانی:

همه ما دوست داریم که در زندگی خود سلامت روانی بیشتری داشته باشیم. اما کدام یک از صفات شخصیتی ما به احتمال بیشتری با سلامت روانی ما رابطه دارد؟ این سوال مهمی است زیرا به ما کمک می‌کند که برخی جنبه‌های زندگی خود و زندگی دیگران را پرورش دهیم و حتی می‌توانیم مداخلات فرهنگی‌ای را به منظور افزایش جنبه‌های اجتماعی سلامت روانی طراحی کنیم.

به نقل از روان حامی، هنگام پاسخ دادن به این سؤال باید چند موضوع را مد نظر قرار دهیم. نخست، کدام جنبه از سلامت روانی منظور ماست؟ در سال‌های اخیر، جنبه‌های مختلفی از سلامتی رورانی مطالعه شده است. در اینجا ما ۱۱ جنبه مختلف سلامت روانی را که مطالعات انجام شده بر اساس سه مدل اصلی سلامت روانی (بهزیستی ذهنی؛ بهزیستی روانشناختی، و مدل پِرما) به دست آورده‌اند معرفی می‌کنیم.

مقاله مرتبط: شخصیت چیست؟ تعریف و بررسی شخصیت به زبان ساده

۱۱ جنبه‌ی سلامت روانی

هیجان‌های مثبت بالا (فروانی و شدت بالای خلق و هیجان‌های مثبت)
هیجان‌های منفی پایین (فروانی و شدت پایین خلق و هیجان‌های منفی)
رضایت از زندگی (ارزیابی ذهنی مثبت از زندگی، با توجه به تمام اطلاعاتی که فرد احساس می‌کند مرتبط هستند).
خودگردانی (مستقل بودن و توانایی تحمل فشارهای اجتماعی)
مهارت محیطی (توانایی شکل دادن به محیط به نحوی که مناسب نیازها و آرزوهای فرد باشد).
رشد شخصی (پیشرفت مستمر نه ماندن در موقعیت فعلی)
ارتباط‌های مثبت (داشتن روابط گرم و اعتمادآمیز)
پذیرش خود (نگرش‌های مثبت نسبت به خویشتن)
هدف و معنای زندگی (جهت‌گیری روشن و واضح و داشتن معنای خوب برای زندگی، یا مرتبط بودن به چیزی فراتر از خویشتن)
درگیر زندگی بودن (علاقه و مشاکرت در فعالیت‌ها و زندگی)
موفقیت (پیشرفت اهداف و دستیابی به آنها، احساس تسلط، کارآمدی و شایستگی)

موضوع دومی که باید مد نظر قرار دهیم این است که کدام جنبه از شخصیت را مد نظر قرار بدهیم؟ مدل استاندارد «پنج بزرگ» شامل پنج بعد شخصیتی مهم است: برونگرایی، روان‌رنجوری، وظیفه‌شناسی، توافق، و تجربه‌پذیری. بارها در مطالعات نشان داده شده است که دو بعد شخصیت بهترین پیش‌بینی کننده‌ی سلامت روانی هستند: برونگرایی بالا و روان‌رنجوری پایین. اما اگر شما برونگرا نباشید و میزان روان‌رنجوری‌تان بالاست به این معناست که دیگر راهی به خوشبختی پیش روی شما نیست ـ مگر اینکه خودتان را تغییر دهید؟

یک مطالعه‌ی جدید مطرح کرده است که داستان چیزی بیشتر از این نتیجه‌گیری ساده فوق است. در این مطالعه که بر روی دو نمونه ۷۰۰ نفره انجام شده است محققان رابطه‌ی بین جنبه‌های مختلف سلامت روانی و گرایش‌های شخصیتی را بررسی کردند. این محققان تحقیق خود را بر اساس یک مدل جدید از شخصیت که هر یک از صفت‌های پنچ‌گانه را به دو جنبه مجزا تقسیم می‌کند انجام دادند.

یافته‌های به دست آمده از هر دو نمونه به طور قابل ملاحظه‌ای مشابه یکدیگر بود. از بین ده جنبه‌ی شخصیت، پنج جنبه به طور گسترده‌ای با سلامت روانی رابطه داشتند، دو مورد از آنها ارتباط خیلی کمتری داشتند، و سه مورد از آنها پیش‌بینی‌کننده‌ی سلامت روانی نبودند. نتایج با جزییات در ادامه مطرح می‌شوند.

پنج مسیر شخصی به سوی سلامت روانی

هر کدام از پنج عامل اصلی شخصیت به طور مستقل با دامنه گسترده‌ای از مقیاس‌های سلامت روانی رابطه دارند. به عبارت دیگر، پنج مسیر شخصی به سمت سلامت روانی وجود دارد. اگر در هر کدام از این جنبه‌های شخصیت نمره‌ی بالایی کسب کنید به احتمال زیاد شانس زیادی برای سلامت روانی بالا دارید.

۱. اشتیاق (شور و شوق)

افرادی که در اشتیاق نمره‌ی بالایی کسب می‌کنند، دوستانه، اجتماعی، از لحاظ هیجانی ابرازگر (یعنی هیجانات خود را به خوبی نشان می‌دهند) هستند. آنها همچنین تمایل دارند که خوشی‌های زیادی در زندگی داشته باشند. اشتیاق به تنهایی رصایت از زندگی، هیجان‌های مثبت، پذیرش خود، تسلط بر محیط، رشد شخصی، ارتباط‌های مثبت، هدف در زندگی، درگیر بودن با زندگی، معنا و موفقیت را پیش‌بینی می‌کند.

۲. گوشه‌گیری کم

افرادی که نمرات بالایی در گوشه‌گیری به دست می‌آورند به راحتی ناامید و درمانده می‌شوند، و تمایل به نشخوار فکری دارند. آنها همچنین خود ـ آگاهی بالایی دارند. در نتیجه آنها مستعد افسردگی و اضطراب هستند. سطوح پایین گوشه‌گیری رضایت زندگی، هیجان‌های مثبت بیشتر و هیجان‌های منفی کمتر را پیش‌بینی می‌کند. همچنین سطوح پایین گوشه‌گیری خودگردانی بیشتر، تسلط بر محیط، رشد شخصی، روابط مثبت، پذیرش خود، معنا و هدف، روابط و موفقیت را می‌تواند پیش‌بینی کند.

۳. سعی و کوشش (ساعی بودن)

افراد ساعی، موفقیت مدار، منظم، کارآمد، هدف‌دار و شایسته هستند. سعی و کوشش به طور نیرومندی با استحکام شخصیت رابطه دارد: اشتیاق و پشتکار برای اهداف بلندمدت. سعی و کوشش نیز با رضایت از زندگی، هیجان‌های مثبت، هیجان‌های منفی اندک، خودگردانی بیشتر، تسلط بر محیط، رشد شخصی، روابط مثبت، پذیرش خود، معنا و هدف در زندگی، درگیر بودن با زندگی، موفقیت همبستگی دارد.

۴. شفقت و غمخواری

افرادی که دارای شفقت هستند نسبت به هیجان‌ها و سلامت روانی دیگران حساس هستند. شفقت با هیجان‌های مثبت و تسلط بر محیط، رشد شخصی، روابط مثبت، پذیرش خود، معنا و هدف در زندگی، درگیر بودن با زندگی، و موفقیت رابطه دارد.

۵. کنجکاوی هوشمندانه

افرادی که هوشمندی کنجکاوانه دارند نسبت به ایده‌های جدید پذیرا هستند، از تفکر عمیق و پیچیده لذت می‌برند و روی تجربه‌هایشان خیلی فکر می‌کنند. کنجکاوی خلاقانه خودگردانی، تسلط بر محیط، رشد شخصی، پذیرش خود، هدف و موفقیت را پیش‌بینی می‌کند. کنجکاوی هوشمندانه متغیرهای مرتبط با هیجان‌ها را پیش‌بینی نمی‌کند مانند رضایت از زندگی، هیجان‌های مثبت و منفی، روابط مثبت و درگیر بودن با زندگی.

دو پیش‌بینی‌کننده اندک سلامت روانی

در حالیکه پنج عامل شخصیتی بالا به خوبی سلامت روانی را پیش‌بینی می‌کنند، این دو صفتی که در ادامه معرفی خواهند شد فقط جنبه‌های خاصی از سلامت روانی را می‌توانند پیش‌بینی کنند:

۱. قاطعیت

افرادی که در صفت قاطعیت نمره‌ی بالایی کسب می‌کنند از در موقعیت‌های اجتماعی افراد سلطه‌گری (متقدر) هستند، برای بدست آوردن موقعیت‌های اجتماعی و رهبری تلاش می‌کنند و برانگیزاننده هستند. محققان در این پژوهش به این نتیجه رسیدند که قاطعیت می‌تواند به طور مثبتی خودگردانی در زندگی را پیش‌بینی کند (توانایی مستقل بودن و تحمل فشارهای اجتماعی) اما از طرفی با هیجان‌های منفی رابطه‌ی بالایی دارد. این موضوع تا حدی معقول به نظر می‌رسد زیرا مستقل بودن گاهی مستلزم تحمل هیجانهای ناخوشایند و ایستادن بر سر عقایدی است که به آنها اعتقاد داریم. بنابراین ممکن است از شادی ما بکاهد.

همانطور که در بالا گفته شد اشتیاق، سطوح پایین خودگردانی و هیجان‌های منفی را پیش‌بینی می‌کند. همچنین افرادی که در اشتیاق نمره بالایی کسب می‌کنند احتمال کمی وجود دارد که در برابر توافق‌های اجتماعی دست به مخالفت بزنند اما افراد قاطع به این کار مشکلی ندارند.

۲. تجربه‌پذیری خلاق

افرادی که در این بعد شخصیتی نمرات بالایی کسب می‌کنند به دنبال روش‌های خلاقانه، تحسین زیبایی، رؤیاهای روزانه،، تصویرسازی، تخیل و احساسات هستند. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که تجربه‌پذیری خلاق و هوشمندی خلاقانه به طور مستقل با رشد شخصی و درگیر بودن در زندگی ارتباط دارند. بنابراین، در حالیکه هوشمندی خلاقانه به نظر می‌رسد که به طور گسترده‌ای می‌تواند سلامت روانی را پیش‌بینی کند، تجربه‌پذیری خلاق مسیری به دو مؤلفه‌ی بهزستی است: رشد شخصی، و درگیری بودن با زندگی.

سه صفت شخصیتی که پیش‌بینی‌کننده‌ی سلامت روانی نیستند

صفات شخصیتی که در ادامه معرفی می‌شوند به هیچ شکلی با سلامت روانی ارتباط ندارند:

۱. ادب

افرادی که با ادب هستند با انصاف و ملاحظه‌گر هستند. آنها به نیازها و خواسته‌های دیگران احترام می‌گذارند، و اهل همکاری هستند. ادب با هیچ کدام از ابعاد سلامت روانی رابطه ندارد!. همیشه مودب بودن به نظر نمی‌رسد که با سلامت روانی رابطه داشته باشد. توجه داشته باشید که ادب متفاوت از قاطعیت است.

۲. نظم و ترتیب

افراد منظم آراستگی و روزمرگی را ترجیح می‌دهند و تمایل به کمال‌گرایی دارند. مانند ادب، نظم و ترتیب با هیچ یک از ابعاد سلامت روانی رابطه ندارد به جز یک متغیر: نظم و ترتیب سطح پایین رشد شخصی را پیش‌بینی می‌کند!!!! بنابراین وسواسی بودن نسبت به نظم و ترتیب در زندگی خیلی هم سودمند نیست.

۳. تغییرپذیری

افرادی که در تغییرپذیری نمرات بالایی کسب می‌کنند مستعد خلق بی‌ثبات و تحریک‌پذیر هستند و در کنترل تکانه دشواری دارند. اگر شما فردی باشید که خلقتان نوسان بالایی دارد و تکانشی هستید، به نظر نمی‌رسد که کاندید مناسبی برای داشتن سلامت روانی باشید.

آیا می‌توان با تغییر شخصیت شادتر شد؟

یافته‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد شما اگر می‌خواهید سلامت روانی خود را افزایش می‌دهید می‌توانید روی تغییر شخصیت خود حساب کنید. شخصیت می‌تواند تغییر کند. در حال حاضر مطالعات نشان داده‌اند که مداخلاتی وجود دارند که می‌توانند شخصیت را تغییر دهند.

Refrence: Which Personality Traits Are Most Predictive of Well-Being?

مقاله مرتبط: رابطه بدرفتاری هیجانی و نشانه های اختلال شخصیت مرزی