طرحواره رهاشدگی
آیا انتظار دارید که افراد نزدیک و مهم زندگیتان را از دست بدهید؟ آیا معتقدید که افراد مهم زندگیتان بیمار میشوند؟ به زودی میمیرند؟ یا شما را ترک خواهند کرد؟ آیا اعتقاد دارید که افراد مهم زندگیتان فرد دیگری را به شما ترجیح میدهد؟ آیا ترس و نگرانی شما درباره ترک شدن، رها شدن و رها کردن است؟ با روانحامی همراه باشید.
اگر پاسخ شما به اکثر سؤالات فوق مثبت باشد احتمالاً دارای طرحوارهی رهاشدگی هستید. این طرحواره معمولاً در دورهی کودکی شکل گرفته است. اما اجازه بدهید قبل از اینکه تشخیص طرحوارهی رهاشدگی را توضیح بدهم و نحوهی درمان آن را بگویم، طرحواره را به صورت مختصر تعریف کنم. طرحواره یعنی باورها، افکار، احساسات و خاطرههای ما دربارهی یک موضوع، مثلاً در مورد رابطه. برای اطلاعات بیشتر درباره طرحواره مقاله زیر را بخوانید.
طرحواره ناسازگار اولیه: اولین خشتهای کج زندگی
رهاشدگی/بیثباتی یعنی تنهایم میگذارند و میروند، کسی ماندگار نیست جز غم تنهایی، شخص دیگری به من ترجیح داده میشود. آدمها قابل پیشبینی نیستند و نمیشود انتظار یک رابطهی پایدار از کسی داشت.
فردی که این طرحواره را دارد انتظار دارد که افراد مهم زندگیاش را از دست بدهد، طرد شود و تنها بماند. او آنقدر به رهاشدگی اعتقاد دارد که حتی انتظار دارد که افراد مهم زندگیاش به زودی میمیرند. یکی از انتظارات او این است که افراد مهم زندگیاش فرد دیگری را به او ترجیح میدهند. از این رو، کسی که طرحواره رهاشدگی دارد همیشه نگران طرد شدن است. به نشانههای طرد شدن حساسیت نشان میدهد. مثلاً حتی ممکن است به اینکه تلفنش را جواب نداده باشند حساسیت نشان دهد، غمگین شود و حتی خشم زیادی را تجربه کند. به طور خلاصه ترک شدن، کابوس همیشگی کسی است که طرحواره رهاشدگی دارد.
تنهایی و تنها ماندن، فرد دارای طرحواره رهاشدگی را آشفته میکند، حتی تنهاییهای کوتاهمدت برای او عذابآور است.
فردی که طرحواره رهاشدگی دارد رفتارهای خاصی از خود نشان میدهد که عبارتاند از:
۱. وابستگی افراطی به افراد مهم زندگی
۲. انحصارطلبی و کنترل کنندگی
۳. سرزنش دیگران به خاطر رها کردن آنها
۴. حسادت، رقابت با رقیبهای عشقی
یک نکتهی مهم که باید به خاطر داشته باشید این است که تمام این رفتارها به این دلیل صورت میگیرد که دیگران آنها را تنها نگذارند.
کسی که طرحواره رهاشدگی دارد گاهی اوقات به منظور جلوگیری از طرد شدن و تنها ماندن ترجیح میدهد که وارد هیچ رابطهای ندارد. گاهی اوقات نیز از ترس رها شدن خودش رابطه را تمام میکند.
یکی از مهمترین جنبههای این طرحواره این است که وقتی فردی این طرحواره را دارد اغلب کسانی را برای رابطه انتخاب میکند که تعهدی به رابطه ندارد و در نتیجه رها میشود. او حتی ممکن است برای جلوگیری از طرد شدن، دچار عشق آتشین بشود.
دو نوع رهاشدگی:
۱. رهاشدگی مبتنی بر وابستگی:
اگر محیط اوليه در دوران کودکی، سخت حمایتگر باشد و کودک با هیچ چالشی در زندگی مواجه نشود، رهاشدگی مبتنی بر وابستگی در ذهن کودک شکل می گیرد. چنین محیطی، بستری برای شکل گیری طرحوارههای رهاشدگی و وابستگی است.
۲. مبتنی بر بیثباتی یا فقدان
اگر محیط اولیه در دوران کودکی از لحاظ هیجانی کاملا بی ثبات باشد و کودک به هیچ عنوان رنگ ثبات و امنیت را نبیند، در ذهنش رهاشدگی مبتنی بر بیثباتی یا فقدان، نقش خواهد بست.
طرحواره رهاشدگی چگونه شکل میگیرد؟
۱. یکی از عمدهترین اتفاقاتی که باعث شکلگیری طرحواره رهاشدگی میشود، زمانی است که در نوزادی دلبستگی ایمن شکل نگیرد. یعنی وقتی والدین نتوانند با نوازد خود یک رابطه باثبات و قابل پیشبینی برقرار کنند دلبستگی نوازد به آنها مختل میشود. منظور از مختل شدن دلبستگی این است که نوازد به این نتیجه رسیده است که والدین به موقع، به اندازهی کافی و همیشه در دسترس نیستند تا نیازهای او را برآورده سازند. در این حالت طرحوارهی رهاشدگی شکل میگیرد.
۲. اضطراب جدایی نیز یکی دیگر از علل شکلگیری طرحواره رهاشدگی است. کسانی که اضطراب جدایی دارند در قبال جدایی از والدین واکنش زیادی نشان میدهند و این حساسیت زمینه شکلگیری طرحواره رهاشدگی را فراهم میکند.
۳. در برخی موارد در هنگام نوزادی، مادر به علت مشکلاتی که داشته دور از خانواده بوده است مثلاً ممکن است که به علت بیماری در بیمارستان بستری شده باشد.
۴. در برخی موارد نوازد به مهد کودک سپرده شده یا اینکه به علت مشغله والدین یا هر علت دیگری، مراقبت از نوزاد به دیگران واگذار شده است.
۵. مشکلات مادر مانند بیثباتی و دمدمی مزاج بودنش نیز میتواند باعث شود که او فردی غیرقابل پیشبینی باشد و از این رو نوزادش دچار رهاشدگی شود.
۶. گاهی در خانواده بین والدین مشکلاتی وجود دارد که همیشه جنگ و دعوا بین آنها برقرار بوده است. در این حالت کودک به این نتیجه میرسد که والدین هر آن ممکن است از یکدیگر جدا شوند و او تنها بماند.
۷. یکی دیگر از علل شکلگیری طرحواره رهاشدگی به دنیا آمدن خواهر یا برادر کوچکتر از خود است. وقتی یک نفر به دنیا میآید توجهها به سمت او جلب میشود و فرزندان قبلی احتمالاً احساس رهاشدگی خواهند کرد.
برخی از نشانههای طرحواره رهاشدگی در رابطه با همسر
وقتی کسی طرحواره رهاشدگی دارد عموماً افرادی را انتخاب میکند که رها کردن و رها شدن در آن برجسته است.
۱. اگر احساس میکنید که همسرتان نسبت به شما تعهد ندارد احتمالاً انتخاب او و ادامه دادن رابطه با او نشانهی وجود طرحواره رهاشدگی در شماست.
۲. اگر همسرتان فردی است که اکثر اوقات در دسترس نیست مثلا زیاد به مسافرتها و مأموریتهای کاری میرود، نشانه وجود طرحواره رهاشدگی در شماست. شما کسی را انتخاب کردهاید که به خاطر کار یا هر مسئله دیگری شما را رها میکند.
۳. وقتی طرحواره رهاشدگی را داشته باشید ممکن است وارد رابطه با کسانی شوید که از لحاظ عاطفی بیثبات هستند. بنابراین اگر همسرتان فردی بیثبات است احتمالاً انتخاب شما مبتنی بر طرحوارهی رهاشدگیتان بوده است.
۴. همسر شما تنوع طلب است، دوست دارد در روابطش آزاد باشد، مایل است که برای دیگران دلربایی کند.
۵. همسرتان نسبت به شما دو دل است. از نظر منطقی میل دارد با شما زندگی کند، اما از نظر عاطفی میلی چندانی ندارد یا اینکه لحظهای عاشق دیوانهوار شماست و لحظهای بعد از چشم او میافتید. مثل اینکه همسرتان تکلیفش با خودش روشن نیست.
طرحواره رهاشدگی در روابط بین فردی چگونه خود را نشان میدهد؟
اگر رفتارهای زیر از سمت شما سر میزند احتمال طرحواره رهاشدگی در شما وجود دارد:
کسانی که طرحواره رهاشدگی دارند از صمیمیت با دیگران اجتناب میکنند. آنها به خاطر ترس از رها شدن ترجیح میدهند که صمیمیت هیجانی با کسی نداشته باشند. این افراد مدام نگران مرگ همسرشان هستند. این افراد در قبال حرفهای بیاهمیت یا کارهای معمول همسرشان، واکنش شدید و افراطی نشان میدهند و این کارها یا حرفها را نشانهای از قصد او برای جدایی تفسیر میکنند.
تحمل جدایی نداشتن، وابستگی، حسادت و غیرت داشتن افراطی روی همسر نیز نشانه وجود طرحواره رهاشدگی است. وقتی کسی طرحواره رهاشدگی دارد عموماً نگران خیانت کردن همسر خویش است. یا با دلایل و شواهد اندکی مدام او را متهم به خیانت میکند.
درمان طرحواره رهاشدگی
وقتی وارد طرحواره درمانی شوید درمانگر ابتدا یک ارزیابی کامل از شما انجام میدهد که شامل مصاحبه، تاریخچه گرفتن و تکمیل پرسشنامه است. در مرحله بعد درمانگر با تصویرسازی ذهنی به شما کمک میکند خاطرات رهاشدگی دورهی کودکیتان را درک کنید.
بعد از ارزیابی، وارد مرحله تغییر طرحواره میشوید. در این مرحله درمانگر از تکنیکهای مختلفی استفاده میکند. به عنوان مثال با به کارگیری تکنیکهای شناختی به شما کمک میکند به این نتیجه برسید که طرحوارهی شما شامل باورهای افراطی و اغراقآمیز درباره روابط است. حتی ممکن است به این نتیجه برسید که طرحوارهی شما غلط است.
تکنیکهای بعدی که طرحوارهدرمانگر استفاده میکند تکنیکهای تجربهای است. مهمترین تکنیک تجربهای، تصویرسازی ذهنی است. با این تکنیک شما خاطرات ناخوشایند دوره کودکی خود را به خاطر میآورید و در طی آن احساسات اصلی خود را نسبت به آن خاطرات ابراز میکنید. ابراز احساسات اصلی شما مهمترین عامل تغییر طرحواره است.
مرحلهی بعدی به کارگیری الگوشکنی رفتاری است. در این مرحله رفتارهای مبتنی بر طرحوارهی رهاشدگی هدف درمان قرار میگیرند. در این مرحله رفتارهایی مثل وابستگی، حساسیت افراطی نسبت به نشانههای طرد و رفتارهای ناسالم دیگر شناسایی و با رفتارهای سالم جایگزین میشود.
بیشتر بخوانید: طرحواره درمانی چیست؟
طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟ چطور آن را تشخیص دهیم و درمان کنیم؟
Source: Abandonment