قهرمان‌های لاکچری فیلم پذیرایی ساده (کاوه و لیلا) جلوی دو راننده کامیون را گرفته و می‌خواهند به آن‌ها چند میلیون پول را ببخشند، گویا نذری دارند.
راننده دو: الآن دیگه (راننده یک با این پولا) زنم میتونه بگیره
کاوه: مگه دیوونه‌ست؟
راننده دو: چهارماهه نامزده کرده لنگ پوله
کاوه: ا نامزد کردی؟
لیلا: اسمش چی هست؟
راننده دو: اسمش سپیده‌ست، سپیده خانوم
کاوه: خوشگله؟
دو برادر خجالت میکشند
لیلا: ای بابا (این چه حرفیه؟)
کاوه: چیه دارم سؤال می‌کنم، میگم اگه خوشگل نیست این پول رو بیخودی حرمش نکنی، صبر کن یه خورده، بهتر گیرت میادا
این تنها یکی از چند مصداق عمیق تحقیر کردن آدمی در این فیلم است. قهرمان‌های فیلم در طول فیلم پذیرایی ساده برای نذر و بخشش چندین میلیون پول به کوه و کمر زده و مردم روستایی را با بخشیدن پول: شگفت‌زده، خوشحال و درنهایت تحقیر می‌کنند.
با روان حامی همراه باشید
اریک فروم به نقل از شولتز (۲۰۱۳) در نوجوانی رویدادهای اجتماعی حیرت‌زده‌اش می‌کرد، مثلاً اینکه چرا یک زن زیبای جوان ترجیح داد نقاشی و لذت زندگی را کنار بگذارد و خودکشی کند و وصیت کند که در تابوت پدرش او نیز خاک شود؟ اودیپ؟ الکترا؟ پاسخ شاید در این مقام بسیار اهمیت نداشته باشد. این پرسش‌ها فرومِ جوان را کنجکاو و پیگیر روانکاوی و جامعه‌شناسی کرد؟
ما نیز به‌عنوان مخاطبان فیلم پذیرایی ساده تعجب می‌کنیم که این پول بخشیدن قهرمان‌های لوکس و ازخودراضی فیلم به مردم کوه و کمر از چ بابت است؟ نذر و بخشش؟ پس چرا در کنار هر بخششی نگاه بالا به پائین به مردم داشته و آن‌ها را ذلیل می‌کنند؟ پاسخ ابتدایی به این سؤال این است که: چون مردم به‌سادگی اعتماد نمی‌کنند و پول را چون ممکن است آن‌ها را به دردسر بی اندازد نمی‌گیرند، پس قهرمانان فیلم مجبورند دروغ‌هایی بافته و از شر نذری که باید بدهند خلاص شوند. سؤال به عمق برنده از فیلم این است که آیا نمی‌شد دروغی مصلحتی‌تر یا دروغی که در آن نگاه بالا به پایین نباشد، بگویند؟ سؤال اصلی تحلیل این است که: «قهرمانان چه مرگشونه؟»
پاسخ فرضی اول: فروم در کتاب گریز از آزادی معتقد است، هرچقدر افراد آزادی بیشتری به دست بیاورند، احساس تنهایی، پوچی و بیگانگی بیشتری می‌کنند، برعکس هر چه افراد آزادی کمتری داشته و احساس تعلق‌پذیری داشته باشند، احساس امنیت روانی بیشتری دارند، گواهش زندگی پس از رنسانس. قهرمانان فیلم آزادی و اختیار کامل را به‌واسطه اعتباری (پولها) که دارند کسب کرده و لاجرم در مسیر بی‌معنایی قدم زده و درنهایت به جهنم ذهنی برده شدند.
انسان از آزادی فرار می‌کند، چراکه آزادی ترس‌آور است؛ زیرا ما را متوجه مسئولیت و تنهایی خویش می‌کند. انسان یا با سلطه‌پذیری و درمانده و حقیر بودن تسلیم نیروی برتر اجتماعی می‌شود تا احساس امنیت کرده و تنهایی را دفع کند، یا با سلطه‌گری، کنترل دیگران را به دست می‌گیرد تا احساس تعلق ناپذیری و درنتیجه تنهایی نکند.
پاسخ فرضی دوم به پرسش «قهرمانان فیلم پذیرایی ساده چه مرگشونه»: دستیابی کامل به هر صفتی تنها از طریق اشباع شدن نقطه مقابل آن صفت ارضا می‌شود. پرلز که آغازکننده گشتالت‌درمانی‌ست (به معنای کیلت‌گرایی) معتقد است: مفهوم قطبیت صفت‌ها (مثلاً: سلطه‌گر و سلطه‌پذیر، پیوند و جدایی، نیرومندی و آسیب‌پذیری و غیره) زندگی روانی ما را تشکیل داده است. پرلز معتقد است اگر انسان قصد دارد زندگی کاملی را تجربه کند باید بداند همواره که صفتی را داراست درعین‌حال ضد آنچه وانمود می‌کند نیز هست (پروچسکا، ۲۰۰۷)؛ یعنی انسان همواره:
- هم بی‌رحم است هم مهربان: در جایی از فیلم کاوه جسد نوزاد یک‌روزه‌ای را در قبرستان با پول فراوانی از پدر دختر می‌خرد تا جسد را برای حیوانات گرسنه که صداهایشان می‌آید فراهم کند. ولی کمی بعد شب شده کاوه گریان و عصبی در حال کندن زمین یخ‌زده است تا جسد نوزاد را خاک کند و حیوانات را با توحش فراری می‌دهد.
- هم نیرومند است هم ضعیف: کاوه و لیلا که سراسر فیلم بخشندگی کرده و با ماشین لوکس خود بر همگان می‌تازند سر آخر در اتاق استراحت خاک خورده‌ای با بیسکوئیت بسیار ساده‌ای پذیرایی می‌شوند.
اریکسون نیز در نظریه معروف رشد روانی انسان در نظر دارد که هر مرحله از رشد روانی انسان قطبیت‌هایی را دارد: مثلاً مرحله اودیپی انسان: یعنی ۳ تا ۶ سالگی. کودک فقط در صورتی به‌طور کامل به اراده می‌رسد که هم قطب ابتکار عمل و هم قطب مخالف آن یعنی احساس گناه را تجربه کرده باشد. با در مرحله کهن‌سالی، شخص سالمند فقط زمانی احساس یکپارچگی شخصیت و امیدواری می‌کند که تأملی در یاس نیز کرده باشد. یاس ناشی از اینکه آیا زندگی پرباری داشته است یا خیر؟ و اگر بتواند معنایی قانع‌کننده برای پرسش وجودی خود پیدا کند به امیدواری دست خواهد یافت (نقل غیرمستقیم از کرین)
منبع
-شولتز و شولتز. نظریه‌های شخصیت. ۲۰۱۳. ترجمه سیدمحمدی. نشر ویرایش.
-پروچسکا و نورکراس. نظریه‌های روان‌درمانی. ۲۰۰۷. ترجمه آوادیس یانس. نشر رشد.
-ویلیام کرین. نظریه‌های رشد، مفاهیم و کاربردها. ویلیام کرین. ترجمه خوی‌نژاد و رجایی. نشر رشد. ۱۳۹۶.
یک راه ساده و آسان برای اطلاع از مطالب جدید سایت و ارتباط با ما کانال تلگرام ماست. در تلگرام ravanhami@ با ما همراه باشید.
