استحکام ذهنی و عملکرد موفقیت آمیز با هم توأم شده و از ویژگی‌های قهرمانان ورزشی ذکر شده است. سرسختی ذهنی مهم‌ترین سرمایه یک ورزشکار است، حتی اگر ساعات طولانی تمرینات عالی و طاقت فرسا انجام شود باز هم داشتن استحکام ذهنی مهم است.
بلاولت (۲۰۰۶) در مقاله‌ای در مورد تایگر وودز (جوان‌ترین گلف باز آمریکایی که در مسابقات آماتوری قهرمان شد) گفته است که از میان همه مهارتهای فیزیکی، این سرسختی ذهنی تایگر وودز بود که او را موفق می‌کرد نمونه خاصی که بلاولت برای نشان سرسختی ذهنی وودز مثال می زند مسابقات بای میل اورلاندو در سال ۲۰۰۳ است. وودز از مسمومیت شدید غذایی در شنبه شب قبل از مسابقه رنج می‌برد اما در فینال روز یکشنبه حضور داشت. او علی رغم علایم فیزیکی نگران کننده بازی را ادامه داد و تورنمنت را با ۱۱ ضربه و برای چهارمین سال پیاپی از آن خود کرد.
به ادعای مفسران ورزشی مسابقه نهایی تنیس ویمبلدون زنان در سال ۲۰۰۶ نیز یکی از مسابقاتی بود که نشان دهنده اهمیت سرسختی ذهنی در رسیدن به پیروزی است. تریسی اوستین گزارشگر NBC در مورد مسابقه نهایی بین ماریا شراپوآ و سرنا ویلیامز گفت: «سرسختی ذهنی و توان فیزیکی ماریا شراپوا عامل پیروزی او در مسابقات ویمبلدون زنان شد، من در تفسیر قبل از مسابقه خود نوشتم که این روس ۱۷ ساله از لحاظ ذهنی کاملاً مستحکم است و از هیچ چیز هراسی ندارد، این دو ویژگی عامل برتری او بر سرنا ویلیامز خواهد بود.»
سرسختی ذهنی یکی از عبارت‌هایی است که همه افراد از آن استفاده می‌کنند، اما هر کس منظور خاصی از بیان آن دارد. در این مطلب می‌خواهیم بگویم که منظور جامعه روانشناسی ورزش از سرسختی ذهنی چیست و سرسختی ذهنی را به عنوان یک صفت شخصیتی توضیح می‌دهیم. در ادامه اهمیت سر سختی ذهنی در موفقیت ورزشی را بررسی می‌کنیم و در آخر تعدادی روش برای تقویت سر سختی ذهنی می‌گوییم.
سر سختی ذهنی چیست؟
تعاریف بسیاری از سر سختی ذهنی وجود دارد و بسیار دشوار است که مبحثی به گستردگی سرسختی ذهنی را با یک تعریف ساده بیان کرد زیرا این ایده بسیار گسترده است. در ابتدا یک تعریف ساده از آن بیان می‌کنیم تا بعد این تعریف را بسط و گسترش دهیم.
سر سختی ذهنی توانایی است که سریع و محکم، بتوانید شکست خود را جبران کنید. باید توجه داشته باشید که نگفتمیم سر سختی ذهنی یک توانایی است که روی شکست تأثیر ندارد. این امر بسیار ساده لوحانه و بچگانه است اگر تصور کنیم که اصلاً روی آن اثر نمی‌گذارد. حقیقت این است که همه از شکست متأثر می‌شوند، اما نکته غیر قابل
انتظار این است که ورزشکاران دارای سرسختی ذهنی، می‌توانند سریع‌تر خود را بازسازی کنند و سخت‌تر برای پیروزی بجنگند. ما باید درک کنیم که تجربه این تلخی‌ها اجتناب ناپذیر است. این امر (شکست) بخش مهمی از زندگی و ورزش ما است. ما نمی‌توانیم شیرینی واقعی پیروزی را بدون تجربه تلخی‌های مسیر بچشیم.
سرسختی ذهنی، انعطاف پذیری است، ورزشکاری که به امری بسیار تاکید می‌کند و به شرایطی وابسته است، اگر یک اتفاق غیر قابل پیش بینی بیفتد او نمی‌تواند با آن شرایط روبرو شود. بعداً این مرحله باعث تسلیم شدن ورزشکار می‌شود. شما باید انعطاف پذیر باشید اگر حریفتان، و یا زندگی شما مسائلی را ایجاد کند که در برنامه ریزی شما نبوده، باید بتوانید برای رهایی از این شرایط برنامه بازی خود را تغییر دهید. ورزشکاری که سرسختی ذهنی دارد می‌تواند همواره عملکردی بالاتر از سطح استعدادش داشته باشد. این امر به این معنا نیست که او همیشه بهترین عملکردش را در بازی ارائه می‌دهد، بلکه بیشتر اوقات، نزدیک به بهترین عملکردش را اجرا می‌کند. چرا او این کار را انجام می‌دهد؟ چون او می‌تواند با مشکلاتش مقابله کند و به مبارزه ادامه بدهد. سرسختی ذهنی هرگز به شما اجازه تسلیم شدن در مقابل هیچ مسئله‌ای را نمی‌دهد. ممکن است برد و باخت باشد، روزهای بد و خوب داشته باشید، سالم و یا مصدوم باشید، اما ورزشکار قوی و پرتوان هرگز دست از تلاش برنمی دارد. او تا انتهای بازی، تا آخرین ثانیه، آخرین سانتی متر و آخرین نفس بازی می‌کند. این روحیه سخت کوشی یکی از اصول لازم برای جنگجویان باستان بوده و هم اکنون یکی از اصول اساسی در توان ذهنی ورزشکاران امروزه است. سرسختی ذهنی یک نوع توانایی است که هیجانات شما را کنترل می‌کند. در بسیاری از اوقات، ما به جای دیگر مسائل به هیجانات اجازه می‌دهیم تا ما را کنترل کنند. ورزشکارانی که ذهن توانمندی دارند، می‌توانند هیجانات منفی مانند نفرت، خشم و انتقام را از بین ببرند. در مقابل، می‌توانند هیجاناتی مانند تفریح، نشاط، شوخی، عشق به ورزش و روحیه مبارزه گری را بر انگیخته کنند. ورزشکار می‌تواند از این هیجانات به عنوان سوخت استفاده کند. او می‌تواند این هیجانات را برای مدت مسابقه نگه دارد. سرسختی ذهنی توانایی است که باعث می‌شود هیجانات زنده بمانند، درگیر شوند و با شرایط تحت فشار ارتباط برقرار کنند. ورزشکاران توانمند و سرسخت فعالیتشان را در زمان‌های تحت فشار به دلیل هیجاناتشان متوقف نمی‌کنند. به جای آن، این ورزشکار از لحاظ هیجانی ارتباط برقرار می‌کند و به شدت تمرکز می‌کند و در همان حال انعطاف پذیری خود را حفظ می‌کند.
سرسختی ذهنی به عنوان یک صفت شخصیتی
کائل و همکاران از سال ۱۹۵۵ مدعی شدند که سرسختی ذهنی یکی از مهم‌ترین صفات شخصیتی برای رسیدن به موفقیت است و از همان زمان تمایل برای شناخت آن به صورت فرهنگی و محیطی وجود داشت. تانگو و ریچاردز (۱۹۷۲ و ۱۹۷۱) و پس از آن تاپ (۱۹۹۱) در تأیید این مطلب اذعان داشتند که سرسختی ذهنی یکی از چند صفات شخصیتی است که در کسب دستاوردهای بزرگ ورزشی و موفقیت اهمیت دارد.
اعتقادشان این بود ورزشکارانی که از نظر ذهنی مستحکم هستند، تا اندازه‌ای به احساسات و مشکلات دیگران حساس نیستند و «توانایی مدیریت و کاهش فشار در یک مورد خاص باعث استحکام ذهنی در آن مورد می‌شود. علاوه بر آن، توسعه سرسختی ذهنی در ورزشکاران حساس می‌تواند با جلو بردن آنان در زمان برای اینکه بینند چگونه برای انجام یک عمل به مشکل خواهند خورد؛ حاصل می‌شود. تانگو و ریچاردز مقیاسی را برای سرسختی ذهنی با عنوان مقیاس اندازه گیری انگیزش (MRS) پیشنهاد دادند؛ اما توضیح روشنی از سرسختی ذهنی ارائه نداده، و توضیح ندادند که چگونه با اندازه گیری انگیزش، بدون داشتن هرگونه داده معتبر و پایایی، می‌توان سرسختی ذهنی را اندازه گیری کرد. در واقع دنیس نتیجه گرفت که «هنوز سئوالاتی باقی می‌ماند که آیا سرسختی ذهنی یک ساختار شخصیتی معتبر هست یا نه؟» اکنون روشن شده است که محققان سرسختی ذهنی را عنصر مهمی در ورزش می‌دانند و در تحقیقاتشان آن را به عنوان یکی از صفات تأثیر گذار و مورد نیاز در عملکرد موفقیت آمیز دنبال کرده‌اند.
اهمیت سر سختی ذهنی در موفقیت ورزشی
آلدرمن در سال ۱۹۷۶ مدعی شد که ورزش حرفه‌ای ظالم، سرد و دشوار است و در آن جایی برای حساس و لطیف بودن نیست؛ ورزشکاران موفق به تنها از نظر فیزیکی مستحکم مستند، بلکه از لحاظ ذهنی نیز دارای استحکام کافی می‌باشند. لوزکی (۱۹۸۲) سرسختی ذهنی را عامل مهمی در عملکرد موفقیت آمیز معرفی کرده و آن را یکی از چهار اصل مورد نیاز برای پیروزی در بالاترین سطح رقابت دانست. لورکی همچنین مدعی شد که وقتی بهترین ورزشکاران با هم رقابت می‌کنند این چهار فاکتور (به عبارت دیگر: بهزیستی فیزیکی، مهارت، تجربه و استحکام ذهنی) اهمیت دارد، مهم‌تر اینکه وی عنوان کرد سرسختی ذهنی اکتساب ۳ فاکتور دیگر را تضمین می‌کند. تونی (۱۹۸۷) نیز ۴ عامل که تیم‌های پیروز بر آن استوار هستند را انضباط نفس، از خود گذشتگی، سرسختی ذهنی و کار تیمی معرفی کرد و اظهار داشت افرادی که از نظر ذهنی مستحکم هستند، خود کنترل بوده و تلاش‌هایشان محدود به بهترین تلاش‌هاست. جیم لوپر مفصلاً به بحث سرسختی ذهنی پرداخته و در سه کتاب خود مدعی شده است که بزرگترین ورزشکاران جهان، به وجود سرسختی ذهنی در هر لحظه از عملکردشان شهادت داده‌اند.
لویر، سرسختی ذهنی را عامل ممیزه، اندک افراد پیروز در مقابل تعداد کثیر ورزشکاران ناموفق دانسته و مدعی می‌شود افرادی که از نظر ذهنی مستحکم هستند همواره به مشکلات، فشارها و اشتباهات پاسخ داده و با نگرش مثبت رقابت می‌کنند. گلدبرگ نیز به همین ترتیب اظهار داشته است که اکثر مربیان قبول دارند استحکام ذهنی برای موفقیت لازم است و توانایی مدیریت فشارهای رقابتی را سنگ بنای سرسختی ذهنی دانست. در حالی که مرسوم است بین سرسختی ذهنی و صفات ورزشکاران موفق پیوند برقرار شود اما دیدگاه برخی از محققان این است که نداشتن سرسختی ذهنی عامل نرسیدن به موفقیت است. به عنوان مثال، ویلیامز مدعی شد که ترس و عدم امنیت، دلایل اصلی عملکرد ناموفق هستند و در آنهایی که از نظر ذهنی ضعیف هستند این عوامل باعث شکستشان می‌شود. گلدبرگ با بیان اینکه عدم کنترل و ناتوانی نقطه مقابل استحکام ذهنی است، بین عدم استحکام ذهنی و فقدان کنترل ارتباط برقرار کرد. پانکی نیز مدعی شد که عدم استحکام ذهنی با توانایی مقابله با چالش، و تأثیرات منفی خودپنداره (به عنوان تابع طبیعی مشکلات) تداخل می‌کند. همچنین آنهایی که از نظر ذهنی مستحکم نیستند به طور نامنظمی به عوامل استرس زا که حاصل آن ناکارآمدی، درماندگی و نهایتاً افسردگی است، پاسخ می‌دهند.
راهبردهایی برای تقویت سرسختی ذهنی
- احساسات خود را کنترل کنید و افکار خود را تغییر دهید.
- مبارزه، موفقیت، لذت و آرامش را برای خودتان تصویر سازی کنید.
- موانع فکری
- افکار منفی را متوقف کنید و فریاد بزنید تا این افکار ساکت شوند.
- آن‌ها افکار شما را محدود می‌کنند.
- آن‌ها جلوی افکار و تصمیمات آنی را می‌گیرند و افکار منفی را جایگزین افکار مثبت می‌کند.
- افکار مثبت را دائماً تمرین کنید.
- هرگز نگویید و فکر نکنید که”نمی‌توانم” و یا ” متنفرم”
- فکر کنید و این افکار را روزانه تصویر سازی کنید:
- هرگز تسلیم نمی‌شوم.
- هر روزه در این مسیر قرار می‌گیرم.
- هر روزه برای مسابقه آماده هستم.
- در ظاهرم هیچ ضعفی نشان نمی‌دهم.
- هر چقدر این بازی پرشورتر باشد بیشتر دوستش دارم.
- رقابت را بیشتر از برنده شدن دوست دارم.
- از شوخ طبعی استفاده کنید تا افکار منفی را از بین ببرید.
- افکار پر انرژی داشته باشید به این صورت فکر کنید یا با خود صحبت کنید:
- من عاشق مسابقه هستم.
- فقط به همین زمان و همین مسابقه فکر کنید. به گذشته و آینده فکر نکنید.
- به افکار خود درباره اشتباهاتتان نظم بیشتری بدهید. تحلیل کنید و هیجانی نباشید و یک درس سازنده از آن بیاموزید.
- از شکست‌ها و حوادث تلخ استفاده کنید تا قوی‌تر شوید.
- همیشه به یاد داشته باشید که عاشق مسابقه هستید.
- از شستشوی مغزی مثبت استفاده کنید تا بتوانید با عادت‌های ذهنی منفی مبارزه کنید.
- به این علامت‌ها توجه کنید و بگویید: ” من عاشق……. هستم” (جای خالی را با مهارتی که با آن سر و کار دارید پر کنید).
- همیشه در زمان تمرین آن مهارت، لبخند بزنید.
دستاورد
دارا بودن ویژگی‌های روانشناختی طبیعی یا توسعه یافته شما را قادر می‌سازد به طور کلی، بهتر از سایر رقبا از عهده نیازهایی که یک ورزش بر دوش ورزشکار می‌گذارد (رقابت، تمرین، سبک زندگی) بر آیید؛ به طور خاص، شما را نسبت به سایر رقبا در ویژگی‌هایی مثل مصمم ماندن، متمرکز شدن، اعتماد به نفس داشتن و حفظ کنترل در شرایط پر فشار بهتر و پایدارتر می‌کند.
ورزشکاران می‌توانند با داشتن سرسختی ذهنی طبیعی به محیط ورزشی وارد شوند و آن را در طول مسیر بسط و گسترش دهند. سرسختی ذهنی، توانایی حفظ سطوح بالای فعالیت انگیزشی و اطمینان در مقابل هر چیزی که زندگی به سمت شما روانه می‌کند است.
مطالبی که یاد گرفته‌اید به شما کمک می‌کند تا مسائلی که باعث بهبود سرسختی ذهنی می‌شود را به خوبی در دست بگیرید و مدیریت کنید.
منابع: ملالیو و شلدون هانتون. (۲۰۰۹). روان شناسی ورزشی کاربردی پیشرفته. ترجمه: احسان زارعیان (۱۳۹۲). تهران:. فرهنگ مانا
دیوید آل رکوود. (۲۰۰۸). روانشناسی کاربردی برای ورزشکاران. ترجمه: افسانه صنعت کاران و مریم شریفی (۱۳۹۴). کرج: سرافراز
ما را در تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید.
