پاسخ به اعتراض‌های کودک با چه روشی مناسب است؟

شکایت والدین: هر گاه از که از فرزندم می‌خواهم کاری انجام دهد، غُر می‌زند و شکایت می‌کند. او آن کار را انجام می‌دهد ولی می‌گوید از این وضعیت خیلی ناراحت است. نمی‌دانم پاسخ به اعتراض‌های کودک با چه روشی مناسب‌تر است؟

---

کودکان در برابر انجام دادن بعضی از کارها مقاومت می‌کنند و در برابر برخی دیگر فقط اعتراض می‌کنند و غُر می‌زنند مثل مسواک زدن آخر شب. این اعتراض‌های کودک برای والدین تنش تولید می‌کند و گاهی موجب می‌شود که پاسخ به اعتراض‌های کودک، حالت خشم به خود بگیرد و والدین با پرخاشگری به اعتراض‌های کودک پاسخ دهند. بدرفتاری با کودک پیامدهای بلندمدت زیانباری دارد (این مقاله را مطالعه کنید).

برای اینکه پاسخ به اعتراض‌های کودک از سوی شما آسیب‌زا نشود قبل از هر چیز باید بدانید که مقاومت کردن و اعتراض کردن در برخی از زمان‌ها کاملاً طبیعی است و کودک با این کار قصد اکتساب استقلال دارد. بنابراین وقتی اعتراض و مقاومت می‌کند قصدش این است که استقلال خود را به نمایش بگذارد. در این مواقع پاسخ به اعتراض‌های کودک نباید با پرخاشگری توأم شود، زیرا باعث شکست کودک در کسب استقلال می‌شود.

معمولاً از دو سالگی به بعد می‌توان شاهد انواع مقاومت‌ها و اعتراض‌ها بود. اما هنگامی که کودک بزرگتر می‌شود می‌توان شاهد این موضوع بود که انگار کودک از روی تنبلی، یا به خاطر حوصله نداشتن و یا سخت بودن کار مورد نظر دست به اعتراض و مقاومت می‌زند. در این شرایط باید با مقاومت او برخورد منطقی داشت تا این اعتراض‌ها مانع از آموختن توانایی صبر و تلاش نشود. زیراآموختن انجام دادن کارهای اجباری ـ حتی وقتی نمی‌خواهیم آنها را انجام دهیم ـ مرحله‌ای از بلوغ است. حتی گاهی می‌ شنویم که بالغ‌ترین افراد نیز در مورد برخی کارها شکایت می‌کنند. درک اینکه چگونه نظرات خود را با روشی مناسب و  محترمانه مطرح کنیم مهارتی اکتسابی است. با روان حامی همراه باشید تا راه‌حل‌های پاسخ به اعتراض‌های کودک را با هم بررسی کنیم.

راه‌حل‌ها

۱. شکایت مورد نظر را به گونه‌ای مطرح کنید که می‌خواهید بشنوید. مثلاً فرض کنید کودک‌تان می‌گوید: «اه … از این چیزهای سبز متنفرم». شما می‌توانید در پاسخ بگویید: «بابک جان! دوست دارم بشنوم: پدر! من به اسفناج علاقه‌ای ندارم». شما با این کار جمله‌ی اعتراضی کودک را با یک جمله‌ی مؤدبانه جایگزین می‌کنید. از او بخواهید دفعه‌ی بعدی سعی کند جمله‌ی جایگزین را بگوید.

۲. یکی از روشهای مناسب دیگر در پاسخ به اعتراض‌های کودک این است که به او بگویید به شکایت او توجهی نخواهید کرد (و این کار واقعاً انجام دهید). به عنوان مثال می‌توانید وقتی از فرزندتان می‌خواهید کاری انجام دهد و او شکایت می‌کند فقط درخواست خود را تکرار کرده و از اتاق خارج شوید. با این کار به شکایت‌های او توجه نکرده‌اید. انجام این رفتار در صورتی توصیه می‌شود که او نسبت به عشق و علاقه‌ی شما نسبت به خودش مطمئن باشد. بعد از اینکه کار مورد نظر را انجام داد می‌توانید با زبان کودک و به اندازه‌ی فهم دلایل خود را برای انجام این سخت‌گیری‌ها را توضیح دهید. با این توضیح به کودک خود می‌فهمانید که او را دوست دارید، اما برای اینکه او به یک بزرگسال نیرومند تبدیل شود لازم است که بعضی از کارها را انجام دهد.

۳. درخواست‌تان را با حالتی بی‌احساس و بی‌روح تکرار کنید. او از شنیدن مکرر درخواست، خسته می‌شود و این پیام را دریافت می‌کند که: «تسلیم نخواهم شد». مانند راه‌حل دوم، این روش نیز باید در بافت کلی رابطه‌ی خوب و توأم با عشق و علاقه‌ی شما با او انجام شود.

۴. یکی دیگر از روش‌های مناسب پاسخ به اعتراض‌های کودک این است که به فرزندتان بگویید که می‌خواهید چه چیزی را بشنوید. به عنوان مثال بگویید: «سوزان! وقتی با صدای عادی حرف می‌زنی و در مورد حرفهایت بیشتر فکر می‌کنی، دوست دارم به حرفهایت گوش کنم» و بلافاصله گفتگو را خاتمه دهید.

۵. پس از مطرح کردن شکایت و اعتراض کودک، اینگونه واکنش نشان دهید که : «خب مشکلت را شنیدم، فکر می‌کنی چه راه‌حل‌هایی وجود دارد؟». یادتان باشد که با عصبانیت و تمسخر سؤال نکنید بلکه او را تشویق کنید که راه‌هایی برای حل مشکل خود بیابید.

۶. مراقب باشید خودتان الگوی شکایت کردن نباشید و چنین جملاتی را به کار نبرید: «چرا خودت وسایلت را جمع نمی‌کنی؟» تمام کارها را من باید انجام دهم؟ شما بچه‌ها هیچ وقت وسایل خودتان را مرتب نمی‌کنید. مریض شده‌ام و از این همه کار خسته‌ام…..». معمولاً وقتی پدر یا مادری به اتاق فرزندش می‌رود و می‌خواهد وسایل به هم ریخته‌ی او را مرتب کند، این جملات یا مشابه آنها به صورت تک‌گویی بیان می‌شود. این رفتار والدین شکایت کردن را به صورت کامل به بچه‌ها نشان می‌دهد.

برای اینکه بهتر بتوانید روش مناسب پاسخ به اعتراض‌های کودک را پیدا کنید لازم است اطلاعاتی درباره‌ی انگیزه و معنی پنهان پشت رفتارهای کودک خود آگاهی داشته باشید. پیشنهاد می‌کنیم که «معانی پنهان رفتارهای کودک» را مطالعه کنید.

منبع: راهنمای تربیت کامل کودک