دلبستگی اولیه چیست (۲) - نحوه پرورش کودک با دلبستگی ایمن

برای مدت کوتاهی در کشوری غریب هستید و تنها کسی که میشناسید دوستی نزدیک و صمیمی است که روی بودن او در مواقع حساس که به او نیاز دارید حساب باز کرده اید و خیالتان حسابی ازین بابت راحت است. روزی مشکلی برایتان پیش می آید و هرچه تلاش میکنید، این دوست را نمی یابید.در آن لحظات چه احساسی پیدا میکنید؟
نه زبان افراد آن کشور را بلد هستید، نه جایی برای ماندن دارید و نه پولی دارید که با آن چاره ای بیندیشید. در آن لحظات احساس ناامنی، ترس و تنهایی به شدت به سراغتان می آیند و از دوست خود خشمگین یا ناامید میشوید. فکر چنین روزی را هم نمیکردید که به او نیاز داشته باشید و او نباشد. اگر چند بار چنین اتفاقی تکرار شود، آیا دیگر جرات میکنید به او یا دوستی دیگر اعتماد کنید و برای لحظات سخت زندگی، روی او حسابی باز کنید؟؟؟ در ایجاد ارتباطات جدید و پیدا کردن دوستان جدید چطور عمل میکنید؟ همه اینها را میتوان مثال کوچکی از حال و روز کودکی در نظر گرفت که دلبستگی ایمن ای را تجربه نکرده است.

روان حامی در دومین مطلب از پکیج دلبستگی به سراغ نحوه نربیت کودک با دلبستگی ایمن رفته است.

تعریف دلبستگی

در مطلب قبل گفتیم که دلبستگی عبارت است از پیوند عاطفی عمیق که با افراد خاص در زندگی فرد برقرار می کند طوری که باعث می شود وقتی با آنها تعامل می کنیم احساس نشاط و شعف کرده و به هنگام استرس از اینکه آنها را درکنار خود داریم احساس آرامش می کنیم. دلیل اهمیت سیستم دلبستگی اولیه این است که اولین سیستم سازگاری کودک را شکل می‌دهد. یک تصویر ذهنی از مراقب در ذهن کودک می‌سازد، تصویری قابل‌حمل که می‌تواند در لحظات سخت که مراقب حضور ندارد، یک حضورِ تسکین‌دهنده ذهنی برای کودک باشد. چون به کودک این توانایی را می‌دهد که بدون آشفتگی و نگرانی از مراقب جدا شود و به کاوش دنیای اطراف بپردازد.

انواع دلبستگی

کودکان دارای اختلالات دلبستگی یا دیگر مشکلات دلبستگی در ایجاد ارتباط با دیگران و مدیریت احساسات خود دچار مشکل هستند. این امر به کمبود حس اعتماد، خود ارزشمندی، ترس از نزدیک شدن به افراد، خشم و حس نیاز به کنترل کننده بودن منجر ‌می‌‌شود. آن‌ها احساس ناامنی و تنهایی ‌می‌کنند.

اینزورس و همکارانش، بر این اساس که نوزادان، به هنگام جدایی از مادر و به هنگام وصال مجدد با وی، چه واکنشی نشان می‌دهند، چهار نوع رابطه همبستگی کشف کرده اند. یکی از آن‌ها، دلبستگی امن است و سه مورد دیگر، سه نوع مختلف از دلبستگی ناامن هستند که در پست های قبلی به تفصیل درباره آنها توضیح داده شده :

سبک های دلبستگی

۱.دلبستگی ایمن = secure attachment (حدود ۶۵% از کودکان آمریکای شمالی)

اگر بخواهیم جمله فرضی ای که کودک در آن لحظه به مراقب خود می گوید بیان کنیم:
⇐ «خیلی دلم برایت تنگ شد. از دیدنت خوشحالم، اما حالا که دوباره عادی شده است به همان کاری که مشغول بوده‌ام ادامه می‌دهم».

_________________________

دلبستگی نا امن که سه نوع متفاوت را شامل میشود:

۲. دلبستگی دوری جو (اجتنابی) = anxious/ avoidant attachment (حدود ۲۰% کودکان آمریکای شمالی) که نتیجه مراقبت تحریک کننده و مزاحم است.

⇐ «باز هم مرا تنها گذاشتی. همیشه باید خودم از خودم مواظبت کنم».

_________________________

۳. دلبستگی مقاوم =ambivalent/resistant attachment (حدود ۱۰-۱۵% کودکان آمریکای شمالی) که نتیجه مراقبت بی ثبات از کودک است.

⇐ «آخر چرا این کار را می‌کنی؟ من به شدت به تو نیاز دارم ولی تو بدون آنکه بگویی مرا تنها می‌گذاری. وقتی این کار را می‌کنی خیلی عصبانی می‌شوم».

_________________________

۴. دلبستگی آشفته / سردرگم = disorganized/ disoriented attachment (حدود ۵-۱۰% کودکان آمریکای شمالی) که در کودکانی که مورد بدرفتاری قرار گرفته اند و یا والدینی افسرده یا مشکل دار دارند دیده میشود.

⇐ «چه خبر شده است؟ می‌خواهم که تو پهلویم باشی، اما رفتی و حالا برگشتی. از کارهایت سر در نمی‌آروم».

انواع سبک های دلبستگی

مقاله مرتبط: تکنیکهای فرزندپروری (۲)

آیا کودک من با دلبستگی ایمن پرورش یافته است؟

پس اگر شما آن دوست صمیمی باشید بهترین کاری که میتوانید برای دوست ِتنهای خود در کشور غریب انجام دهید این است که کمک کنید او خیالش همیشه از بابت شما راحت باشد و یا به عبارتی اگر والد هستید از مهم ترین نکات تربیتی که باید به آن توجه کنید، این است که کمک کنید دلبستگی ایمن در کودک شما شکل بگیرد.

چطور بفهمیم که آیا دلبستگی ایمنی در کودک ما شکل گرفته است یا خیر؟ اگر بخواهیم در مثال خودمان مصداق آن را بیان کنیم میتوانیم اینطور بگوییم که آن دوستِ تنها، در کشور جدید به کشف و گردش و کار و … می پردازد اما به طور دایمی برای کسب اطلاعات و دریافت پول یا احساس ارتباط داشتن با شما و بهره مندی از وجود آرامش بخش شما، به دیدارتان می آید. پس میتوانیم بگوییم که ویژگی کودکی که دلبستگی ایمن در او شکل گرفته این است که:

با اعتماد به نفس در محیط به کاوش می پردازد و در عین حال برای داشتن ارتباط با شما و دریافت حس آرامش از شما که تکیه گاه امن او محسوب میشوید به طور منظم پیش شما بازمیگردد.

فواید پرورش کودکی با دلبستگی ایمن

چنین فردی در آینده هم به راحتی روابط دوستانه ای تشکیل میدهد و آنها را حفظ میکند.چرا؟ چون به نمادهای دلبستگی خود (والدین، معلم، یا شریک عشقی خود) اعتماد دارد و میداند زمانی که به آنها نیاز پیدا کند، از او حمایت خواهند کرد و با آغوش باز در انتظار او خواهند بود.پس با خیال راحت به کشف دنیا می پردازد.

میزان پاسخگو بودن مادر در انواع سبک های دلبستگی

هر سبک دلبستگی در کودکی تبدیل به چه نوع سبک دلبستگی در بزرگسالی میشود؟

سبک های دلبستگی در بزرگسالی

برای پرورش کودکی با دلبستگی ایمن، موارد زیر را رعایت کنید:

(اگر به خاطر داشتن تمام موارد زیر درتمام لحظات برای شما دشوار است، هر زمان که در موقعیتی همراه کودک خود قرار داشتید و نمیدانستید چه رفتاری درست است، با تصور تمثیل حضور دوست در کشوری غریب و نقش والد به عنوان تنها حمایتگر آن دوست ، خودتان قادر خواهید بود بهترین تصمیم را بگیرید.)

به نیازهای او حساس و پاسخ گو باشید. بنیادی ترینِ این نیازها، نیازهای فیزیکی اوست.و صد البته که این تنها نیاز یا مهمترین نیاز او نیست و نیازهای عاطفی و هیجانی و… هم بسیار مهم هستند و باید کاملا” لحاظ و ارضا شوند. به او کمک کنید که بتواند با دقت تشخیص دهد که هر زمان چه نیازی دارد: گرسنه است؟ خسته است؟ …

از این موضوع اطمینان حاصل کنید که کودک شما میداند هر زمان ترسیده باشد یا حتی نیاز به درمیان گذاشتن احساسات مثبت خود داشته باشد، میتواند از توجه شما بهره مند شود. درست خواندید: در میان گذاشتن احساسات مثبت. حمایت عاطفی از کودک تنها شامل زمان هایی که او احساس بدی دارد و یا اتفاق بدی رخ داده نمی شود. بلکه پاسخگویی به هیجانات مثبت آنها هم به همین اندازه اهمیت دارد.

از تماس چشمی به عنوان راهی برای برقراری ارتباط با کودک خود بهره بگیرید.

همانطور که وقتی دوستی را بعد از مدتی طولانی میبینید به گرمی با او سلام و احوال پرسی میکنید و به اندازه کافی وقت برای بودن در کنار او صرف میکنید، بعد از هر جدایی از کودک (مثلا” زمانی که برای انجام کارهای روزانه و وظایف کاری خود مجبور به جدایی از او بوده اید)هم به اندازه کافی برای او وقت صرف کنید تا احوال پرسی روانی و عاطفی با او انجام دهید و به میزانِ نیازی که دارد در کنار او بمانید و زمانی که احساس کردید مدت زمان این برقراری ارتباط مجدد برای او کافی بوده، به سراغ کارهای دیگر خود مانند درست کردن شام یا سرگرم شدن با سایر کارها بروید . این مقدار زمان لازم برای برقراری ارتباط مجدد از یک کودک به کودک دیگر و حتی در یک کودک در روزهای مختلف ممکن است متفاوت باشد.

مقاله مرتبط: سرسختی ذهنی چیست؟ در ذهن ورزشکاران متبحر چه می‌گذرد؟

زمانی که مرتکب اشتباهی میشوید از کودک عدرخواهی کنید ، اما این عذرخواهی بیش از اندازه و اغراق شده نباشد. موضوع اصلی در سبک های دلبستگی، اعتماد است. به خاطر بیاورید که عذرخواهی های اصیل چقدر باعث بهبود در روابط برزگسالان با یکدیگر میشود. اعتماد سازی و دلبستگی ایمن به این معنی نیست که به عنوان والد هیچ گاه حق اشتباه کردن نداشته باشید. بلکه به این معنی است که هر گاه اشتباه کردید، روی اعتماد خدشه دار شده کار کنید و برای بازگرداندن آن تلاش کنید.

وقتی که حواس کودک پیش شما نیست، یواشکی و بدون خبر دادن از پیش کودک نروید. برای کودک قابل پیش بینی باشید. اگر کودک شما به طور طبیعی مضطرب است، روال های عادی زندگی روزمره به او کمک میکنند که محیط برایش قابل پیش بینی باشد و بتواند حدس بزند که در هر زمان چه اتفاقی قرار است بیفتد. مثلا” داشتن روال خاضی برای جدایی از کودک و احوال پرسی با او، یا یک روال خاص برای ماندن در خانه مادربزرگ

حتماً شنیده اید که کودکانی که سبک دلبستگی اجتنابی دارند، به نظر میرسد که به رفتنِ والدین خود اهمیتی نمیدهند. اما نتیجه تحقیقات روی فیزیولوژی بدن آنها هنگام جدایی بیانگر حقیقتی دیگر است. اگر کودک شما بسیار متکی به خود به نظر میرسد؛ تا حدی که به ندرت متوجه رفتنِ شما میشود، این را بدانید که اگر آشفتگی و نگرانی و رنج در او مشاهده نمیکنید، دلیل بر عدم وجود آن نیست و ممکن است شما قادر به تشخیص و دیدن آن نباشید.

کودکانی که هم مضطربند و هم وظیفه شناس، بسیار به این مسئله حساس هستند که مسئله ای با خشم به آنها گفته شود و یا در موقعیتی قرار بگیرند که از بیان نیازشان به والد خود ترس داشته باشند. مثلاً اگر از گفتن اینکه چه زمانی نیاز به رفتن به دستشویی دارند به والد خود بترسند و یا اینکه ترس داشته باشند از اینکه به والد خود بگویند که یک نوشیدنی را ریخته اند و برای پاک کردن آن نیاز به کمک دارند. پس برای اینکه کودک شما کاملاً به این درک و نتیجه گیری برسد که هرگاه به شما نیاز داشت میتواند پیشتان بیاید و اینکه گاه گاهی از دست او عصبانی میشوید، اثری روی پذیرا بودن همیشگی شما برای او ندارد، وقت بگذارید. و اطمینان کنید که کودکتان این را میداند.
خلق و خوی کودک هم تاثیر بسیار زیادی روی سبک دلبستگی او خواهد داشت. اگر کودک شما به طور طبیعی کودکی مضطرب است، نیاز به کمک بیشتری از جانب شما خواهد داشت تا اضطرابش را درک کند و بتواند به مرحله ای برسد که با اطمینان به پاسخگو بودن شما، به کاوش در محیط بپردازد.
وقتی که دلبستگی ایمن در کودک شما شکل گرفت، میتوانید با خیال راحت کمی استراحت کنید. دلبستگی ایمن رایج ترین سبک دلبستگی در کودکان است.