چرا اضطراب دارم؟ بررسی انواع علل روان¬شناختی و زیستی اضطراب

همه­‌ی افراد هرازگاهی اضطراب را تجربه می­کنند؛ تعداد افراد کمی هستند که در طی یک هفته اضطراب یا این احساس که اوضاع خوب پیش نمی­‌رود را تجربه نکنند. اختلالات اضطرابی وقتی رخ می­دهند که شخصی سطح نامتناسبی از پریشانی، نگرانی، ترس یا استرس مکرر را در پی تحریکی هیجانی، تجربه می­‌کند. تشخیص علت وجود اضطراب می­تواند کلید درمان آن باشد. تعداد علل اضطراب و گستره­ی آن­ها بسیار زیاد است در یکسر بازه عوامل روان­شناختی مانند یادگیری و تاریخچه رشدی داریم و در سر دیگر عوامل زیستی مانند ژنتیک، ساختار مغز، کارکرد غدد و حتی ریز از آن، کارکرد نورون­ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی را می­توانیم مطرح کنیم. در حیطه عوامل زیستی می­توان به شرایط پزشکی فرد، مصرف داروهای مجاز و غیرمجاز نیز اشاره کرد. در این مقاله سعی بر آن داشته‌­ایم تا یک سری از عوامل را معرفی کنیم و نحوه‌­ی تأثیر آن­ها را نیز شرح دهیم.

اختلال اضطرابی چه فرقی با اضطراب دارد؟

هرکسی از چیزی می­ترسد. ممکن است صحبت کردن در برابر جمع ضربان قلب شمارا افزایش دهد یا تنها راه رفتن در تاریکی شب برای شما استرس­زا باشد. همه­ی ما در یک نقطه یا نقاطی از زندگی­مان، اضطراب را تجربه کرده­ایم. بااین‌وجود، مبتلابه اختلال اضطرابی بودن متفاوت است. اضطراب مزمن، فلج‌کننده است و می­تواند فرد رنجیده را بیش‌ازحد وحشت­زده و عصبی کند تا حدی که فرد خانه را ترک کند.

طبق آمار انجمن اضطراب و افسردگی امریکا، حدود ۴۰ میلیون آمریکایی با اختلال اضطرابی ناتوان‌کننده‌ای زندگی می­کنند. این افراد مبتلا از ضعف، حالت تهوع، گیجی، لرزش، مشکل در تنفس و تپش قلب رنج می­برند. در موارد شدیدتر فرد دچار تشنج می­شود. بسیاری از افراد مبتلابه اضطراب از موقعیت­های اجتماعی به دلیل ترس از قضاوت، خجالت یا تحقیرشدن، اجتناب می­کنند. برخی دیگر از کابوس­های شبانه مکرر یا فلاش­بک­های مربوط به حادثه­ای تروماتیک درگذشته، رنج می­برند.

برای اینکه اضطراب خود را بهتر بشناسید پیشنهاد می­شود مقاله شناخت اضطراب را بخوانید

علت اختلالات اضطرابی چیست؟

در پاسخ این سؤال که چه چیزی باعث اختلالات اضطرابی در برخی افراد می­شود، پاسخ دقیقی وجود ندارد، اگرچه پژوهشگران یک سری از فاکتورها را معرفی کرده­اند که ممکن است دخیل باشند؛ مانند بسیاری از مشکلات سلامت روان، علت اختلالات اضطرابی ترکیبی از فاکتورهای زیستی، جسمانی و تجربه­های چالش‌برانگیز زندگی است؛ از این موارد می­توان مثال­های زیر را مطرح کرد:

• رویدادهای استرس­زا یا تروماتیک زندگی
• تاریخچه خانوادگی از اختلالات اضطرابی
• معضلات رشدی در دوران کودکی
• الکل، داروها یا مواد غیرمجاز
• سایر مشکلات پزشکی یا روان­پزشکی

 

فاکتورهای روان­شناختیِ اضطراب:

دو مکتب فکریِ مهمی که تلاش کردند تأثیرات روان­شناختی بر اضطراب را توضیح دهند یکی مکتب شناختی است و دیگری مکتب رفتاری. درک و فهم این تئوری­ها به درک درمان شناختی رفتاری نیز کمک می­کند که البته خارج از این بحث است. راه سومی که از طریق آن می­توان به علت روان­شناختی اضطراب نگاه کرد، تئوری رشد است، این تئوری در جستجوی این است که تجربیات اضطرابی ما را با نگاه کردن به آنچه ما در دوران کودکی آموخته­ایم، بفهمد.

 

تئوری شناختی و اضطراب

خطر بخشی از زندگی است. برای محافظت از ما، تکامل به‌صورت ژنتیکی ما را آماده کرده است تا از خطر بترسیم. ما می­دانیم که باید از حیوانات وحشی اجتناب کنیم و در ارتفاعات مراقب باشیم. اگرچه، تئوری شناختی مطرح می­کند که افراد با اختلالات اضطرابی مستعد بیش برآوردی خطر و عواقب آن هستند. برای مثال، ممکن است افراد خطر ناشی از حیوان خاصی مانند عنکبوت یا مار را بیشتر از مقدار واقعی آن برآورد کنند. آن­ها به بدترین سناریو ممکنه فکر می­کنند، اینکه مار ممکن است آن­ها را نیش بزند و مسمومشان کند درصورتی‌که ممکن است آن مار کاملاً بی‌خطر باشد. این مسئله به اغراق کردن یا فاجعه­بار پنداشتن معروف است و در بین افراد با اضطراب شایع است.

 

افرادی که خطر را بیش­برآورد می­کنند، تمایل دارند از موقعیت­هایی که آن­ها را در معرض ترس می­گذارد، اجتناب کنند. برای مثال، افرادی که از پرواز می­ترسند، از تمامی سفرهایی که نیازمند پرواز هوایی هستند، اجتناب خواهند کرد. این رفتارها به رفتارهای امن معروف هستند چون باعث می­شوند که فرد اضطراب کمتری را احساس کند. اگرچه، وقتی از موقعیت­های اضطراب زا اجتناب می­کنیم، ترس­ها تقویت می­شوند. تئوری شناختی مطرح می­کند که اگر افراد از چیزی که می­ترسند، اجتناب نکنند، ترس کاهش پیدا خواهد کرد، چون این موقعیت به آن­ها این فرصت را می­دهد که بفهمند موقعیت آنقدری که آن­ها باور دارند، خطرناک نیست.

 

تئوری رفتاری و اضطراب

تئوری رفتاری مطرح می­کند که افراد یاد می­گیرند که در طی یک رویداد استرس­زا یا آروماتیک با نشانه­های خاص، احساس ترس کنند؛ مثل مکان، صدا یا احساسی خاص. وقتی نشانه­ها دوباره اتفاق می­افتند، باعث می­شوند که ترس دوباره تجربه شود. یک‌بار همراهی بین ترس و نشانه (سر نخ)، تداعیِ خودکار، سریع و خارج از کنترل آگاهانه را باعث می­شود. قبل از اینکه بفهمیم خطر نزدیک است، ترس را احساس می­کنیم. این نشانه­ها می­توانند درونی یا بیرونی باشند.

مثالی از نشانه بیرونی می­تواند بوی خاصی باشد که در حین یک رویداد استرس­زا حس شده باشد. وقتی این بو حس شود (حتی اگر در آن زمان خطری وجود نداشته باشد)، فرد رویداد استرس­زا را به یاد می­آورد و می­ترسد. نشانگان درونی مانند تپش قلب نیز ممکن است باعث ترس شوند، اگر در طی رویداد استرس­زایی ضربان قلب فرد افزایش پیداکرده بوده باشد. بعدها، وقتی قلب فرد در طی یک روتین ورزشی با سرعت بتپد، ممکن است احساس ترس ظاهر شود.

 

افراد مبتلابه اختلالات اضطرابی ممکن است در اجتنابشان پیش روی کنند. نشانگان اصلی ممکن است به نشانگان مشابهی تعمیم پیدا کنند، یک رویارویی بد با یک نژاد از سگ­ها ممکن است به اجتناب از تمامی سگ­ها تعمیم پیدا کند. وقتی افراد از چنین نشانگانی اجتناب می­کنند، ممکن است احساس امنیت بیشتری کنند اما در مدت طولانی­تر، این رفتارهای اجتنابی، اضطراب تداعی شده با نشانگان را افزایش می­دهند. اجتناب از فرایند خاموشی (فرایندی برعکس یادگیری تداعی)، جلوگیری می­کند. خاموشی فقط زمانی رخ می­دهد که فرد در محیطی امن با نشانگان مواجه شود.

 

تئوری رشدی و اضطراب

طبق تئوری رشد، روشی که کودک از طریق آن رویدادهای زندگی را تفسیر و پیش­بینی می­کند با مقدار اضطرابی که در زندگی‌اش تجربه می­کند، مرتبط است. مقدار احساس کنترلی که افراد در طی زندگی­شان تجربه می­کنند به‌شدت با مقدار احساس اضطرابی که تجربه می­کنند، مرتبط است. بازه­ی احساس کنترل از احساس کنترل کامل (هر اتفاقی که رخ می­دهد فرد از پس آن بر خواهد آمد) تا احساس عدم اطمینان و درماندگی در برابر اتفاقات پیشروی زندگی، گسترش می­یابد. افرادی که احساس می­کنند زندگی خارج از کنترل آن­هاست، احتمالاً ترس و اضطراب بیشتری را تجربه می­کنند. برای مثال، این افراد ممکن است احساس کنند که هیچ مقداری از آمادگی یا شایستگی در برابر مصاحبه­ی کاری پیش رو به آن­ها احساس کنترل نخواهد داد و آن­ها با ترس از رد شدن در مصاحبه حاضر خواهند شد.

فاکتورهای زیستی و اضطراب

علل و تأثیرات زیستی اختلالات اضطرابی شامل مشکلاتی در شیمی، فعالیت مغز، ژنتیک، علل روان­پزشکی و سوءمصرف مواد، است.

تنظیم شیمی مغز

تحقیقات ارتباطی بین اضطراب و مشکل در تنظیم مقدار انتقال‌دهنده‌های عصبی یافته­اند (انتقال­دهنده­های عصبی، پیامبرهایی هستند که سیگنال­ها را بین سلول­های مغزی منتقل می­کنند). سه انتقال‌دهنده عصبی مهم در اضطراب نقش دارند: سروتونین، نوراپی­نفرین و گابا.

سروتونین

سروتونین در تنظیم خلق، خشم، تکانش­ها، خواب، دمای بدن و درد نقش دارد. برخی داروها برای درمان اختلالات اضطرابی، سطح سروتونین در دسترس برای انتقال پیام را افزایش می­دهند.

نوراپی­نفرین

نوراپی­نفرین در پاسخ جنگ یا گریز، تنظیم خواب، خلق و فشارخون، نقش دارد. استرس حاد، ترشح نوراپی­نفرین را افزایش می­دهد. در افراد با اختلالات اضطرابی، به خصوص افراد با اختلال وحشت­زدگی، به نظر می­رسد که سیستم ترشح نوراپی­نفرین، به صورت ضعیفی تنظیم می­شود. برخی داروها به تنظیم مقدار نورواپی­نفرین در دسترس برای انتقال پیام کمک می­کنند.

گابا

گابا در راه­اندازی، ادامه آرام­سازی، خواب و جلوگیری از هیجان­زدگی زیاد، نقش دارد. داروهایی که به نام بنزودیازپین­ها معروفند، فعالیت گابا را افزایش می­دهند و در آرام­سازی تأثیر دارند.

تغییرات در فعالیت مغز

تکنیک­های تصویربرداری جدید به محققان این فرصت را می­دهند که فعالیت بخش خاصی از مغز را در افراد با اختلالات اضطرابی، مطالعه کنند. مثال­هایی از یافته­های این تحقیقات به شرح زیر است:

• ناهنجاری در جریان خون مغزی و متابولیسم آن و همچنین ناهنجاری­های ساختاری (مانند آتروفی) در لوب­های پیشانی، پس­سری و گیجگاهی.
• فعالیت سروتونین، نوراپی­نفرین و گابا در سیستم لیمبیک که حافظه، اضطراب و پاسخ­های به ترس را کنترل می­کند، غالبا مسئول اضطراب مربوط به آینده است.
• فعالیت در هسته لوکوس سرلوئوس (با تعداد زیادی از نورون­های نوراپی­نفرین) و هسته­های مدین راف (با تعداد زیادی از نورون­های سروتونین)، به نظر می­رسد که در ایجاد حملات وحشت­زدگی مؤثر باشند.
• فعالیت در سیستم نوراپی­نفرین در بدن و در مغز نشانگان اضطراب مانند قرمز شدن، عرق کردن و تپش قلب را ایجاد می­کند که این خود باعث گوش‌به‌زنگ بودن (برانگیختگی) می­شود؛ همچنین این نشانگان با ایجاد فلاش­بک در افراد با اختلال استرس پس از سانحه مرتبط است.

 

فاکتورهای ژنتیکی

تحقیقات نشان­ می­دهد که فاکتورهای ژنتیکی در رشد و توسعه اختلالات اضطرابی نقش دارند. اگر فامیلی مبتلابه اختلالات اضطرابی دارید، احتمال اینکه شما هم دچار این اختلالات شوید، وجود دارد. این شیوع در خانواده­هایی که عضوی با اختلال وحشت­زدگی دارند بیشترین مقدار را دارد؛ تقریباً نیمی از افراد مبتلابه حملات وحشت­زدگی حداقل یک خویشاوند مبتلا رادارند.

فاکتورهای دارویی

الکل، داروها و مواد غیرمجاز

استفاده از برخی مواد ممکن است نشانگان اضطراب را کاهش دهد،
مواد اکثراً با اضطراب فراگیر یا نشانگان حملات وحشت­زدگی در ارتباط‌اند، شامل: کافئین، مواد غیرمجاز مانند کوکائین و داروهای تجویزی مانند ریتالین.

شرایط پزشکی

یک سری از شرایط پزشکی می­توانند باعث ایجاد نشانگان اضطراب شوند و درنتیجه به اختلالات اضطرابی منتهی شود. برای مثال، هردوی نشانگان حملات وحشت­زدگی و اضطراب فراگیر می­تواند ناشی از شرایط پزشکی باشند به‌خصوص آن دسته که مربوط به غدد، قلب، شش­ها یا مغز هستند. اغلب، درمان پزشکی، نشانگان اضطراب را کاهش می­دهد.

در کودکان، نشانگان وسواس اجباری ممکن است در پی عفونت­های استرپتوکوکی رخ دهد. نشانگان وسواس جبری، همچنین ممکن است درنتیجه دیگر سندروم­های عفونی و دژانراتیو که سیستم اعصاب مرکزی را تحت تأثیر قرار می­دهند، رخ دهد، اما این مورد نادر است.

پیشنهاد می­شود مقاله برای فرزند مضطربم چه کنم؟ را بخوانید.

افتادگی دریچه میترال (نوعی از شرایط قلبی که دریچه قلب به‌طور مناسب کار نمی­کند) با اختلال وحشت­زدگی در ارتباط است اما مدرکی دال به این قضیه وجود ندارد.

 

شرایط روان­پزشکی

افراد با اختلالات روان­پزشکی اغلب نشانگان اضطراب نیز بروز می­دهند. برخی اوقات این نشانه­ای از اختلالی دیگر است، اختلالاتی مانند افسردگی یا سایکوز که درجه اضطراب فرد را بالا می­برد. در این موارد، ممکن است فرد تشخیص اختلال اضطرابی نگیرد.

افرادی که تشخیص اختلالات اضطرابی می­گیرند، ممکن است اختلالات دیگری نیز داشته باشند؛ اغلب، این­ها از دیگر انواع اختلالات اضطرابی یا مصرف مواد یا افسردگی­اند. ۳/۲ افراد مبتلابه حملات وحشت­زدگی، دوره­ای از افسردگی اساسی را در نقطه­ای از زندگی­شان خواهند داشت. وقتی افسردگی در فردی مبتلابه اضطراب رخ می­دهد، ما با نگرانی مهمی روبه‌رو هستیم چون ترکیب این دو مشکل، ریسک خودکشی را افزایش می­دهد.

 

دیگر فاکتورها

مطالعات نشان داده، افراد مضطرب، الگوی تنفسشان غیرمعمولی است این الگو بازه­ای از تعداد تنفس بالا تا نگه­داشتن نفس را شامل می­شود؛ این طرز نفس کشیدن، منجر به نشانگان بیشتری می­شود (مثلاً، سرگیجه، گیجی و شاید غش کردن) و احساس اضطراب را نیز افزایش می­دهد. تکنیک­های آموزش دوباره تنفس می­تواند به این افراد کمک کند تا با نشانگان اضطراب مقابله کنند یا آن­ها را مدیریت کنند.

 

 

به‌طورکلی در تجربه اضطراب و شدت تجربه آن عوامل متعددی دخیل است، شاید شما طی حادثه­ای مضطرب شده­اید و این ویژگی در شما باقی‌مانده و یا نه علت اضطرابتان ژنتیکی است. هر چه هست شما تنها نیستید. افراد زیادی دچار این پدیده­اند و مطالعات زیادی در این حوزه صورت گرفته، اگر احساس می­کنید نشانگان روان­شناختی یا جسمانی اضطراب در شما به‌اندازه‌ای پیشرفت کرده که کارکرد روزانه­تان مختل شده، پیشنهاد ما مراجعه سریع به یک روان­شناس کاربلد است.
اگر اضطراب شما در حد اختلال در کارکرد روزانه نیست و تمایل دارید که این احساس را کمتر تجربه کنید، منتظر باشید، در آینده مطالب مفید بیشتری درباره اضطراب و نحوه برخورد با آن برای­تان خواهیم نوشت؛ اما همواره همراهی یک روان­شناس کاربلد توصیه ما به شماست.

با ما باشید.

پیشنهاد برای مطالعه: با کمک به دیگران اضطرابمان را کاهش دهیم

 

منابع:

https://www.medicalnewstoday.com/articles/323456.php

https://www.apibhs.com/blog/2016/8/23/how-anxiety-develops

https://www.camh.ca/-/media/files/guides-and-publications/anxiety-guide-en.pdf

 

ما را در تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید.