در مقاله گذشته، علل زیستی کژکاری حنسی را بررسی کردیم. پژوهش‌های متعددی در این زمینه صورت گرفته بود که نشان می‌داد انواع بیماری‌ها، جراحات بدنی، مصرف مواد مخدر و… می‌توانند در ایجاد بد کارکردی جنسی نقش بسزایی را بازی کنند و همچنین دانستیم که نقش عوامل روانی در ایجاد این بدکارکردی بسیار بیشتر از تأثیر مستقیم عوامل فیزیکی است.
اما همان طور که می دانید، تنها عوامل فیزیکی بر بدن ما تأثیر نمی‌گذارند. ما همواره تحت تأثیر متغیرهای محیطی قرار داریم. متغیرهایی که به ظاهر ساده‌اند و ما به طور روزانه با آن‌ها سر و کار داریم. با روان حامی همراه باشید تا به بررسی آخرین عامل زیست شناختی یعنی پیری و تعدادی از متغیرهای روانشناختی بپردازیم.
پیری
فرایند بهنجار پیر شدن تغییرات ظریفی در عملکرد جنسی افراد به وجود می‌آورد. هنگامی که سالمندی دچار مشکلات جنسی می‌شود، باید بررسی شود که آیا این مشکل جزو روند بهنجار پیری، ناهماهنگی جنسی یا اختلال جنسی است.
ناتوانی نعوظی و انزالی در مردان جزو روند بهنجار پیری محسوب نمی‌شود. آقایان می‌توانند از زمان بلوغ تا پایان حیات خود نعوظ و انزال را تجربه کنند. اما کهولت سن با ایشان چه می‌کند؟
پیری می‌تواند مدت زمان دستیابی به نعوظ و یا مرحله فرونشینی چرخه جنسی (دستیابی مجدد به نعوظ) را افزایش دهد. کاهش نیروی برون ریزی انزال نیز محتمل است. پیر شدن در آقایان با تغییرات ذهنی نیز همراه است. به طور مثال ممکن است احساس “اجتناب ناپذیری” در مرحله‌ی انزال تجربه شود.
همانند آقایان، پیری در عملکرد جنسی خانم‌ها هم تغییراتی ایجاد می‌کند. ممکن است جداره‌های مهبل نازک شود یا خاصیت ارتجاعی آن کاهش یابد. احتمال کاهش احتقان عروقی و همچنین میزان لیز شدن وجود دارد. در مواردی نیز کاهش انقباضات ارگاسمی دیده شده است.
برای مطالعه بیشتر می‌توانید به فصل هشتم کتاب درمان اختلالات جنسی اثر سوزان. ج.اسپنس مراجعه کنید.
عوامل روانی-اجتماعی نابهنجاری‌های جنسی
عوامل روانی اجتماعی تأثیر بسیار زیادی بر عملکرد جنسی دارند. تا آن جا که نقششان در ایجاد بدکارکردی جنسی بسیار بیشتر از عوامل زیست شناختی است. هاوتون (۱۹۸۵) بیان می‌دارد که علل نابهنجاری جنسی در سه دسته طبقه بندی می‌شود:
- عواملی که ممکن است در اوایل زندگی رخ دهد (عواملی مانند تربیت محدودکننده، ارتباطات زود هنگام و آسیب زای جنسی، ارتباطات آشفته خانوادگی و…) که می‌توانند در مراحل بعدی زندگی انواع مشکلات جنسی را ایجاد کنند.
- عوامل آشکار ساز: این عوامل رویدادها یا تجاربی هستند که منجر به بروز مشکل جنسی در فرد می‌شوند (مانند زایمان فرد، ارتباط زناشویی نامطلوب و…)
- عوامل نگه دارنده: این عوامل به ادامه پیدا کردن و باقی ماندن مشکل کمک می‌کنند. این عوامل بسیار زیادند که از جمله آن‌ها می‌توان به ترس از شکست خوردن، اضطراب عملکرد، اسطوره‌های جنسی، معاشقه ناکافی و… اشاره کرد.
چنین تقسیم بندی‌ای از نظر تئوریک و نظری کاملاً درست است و می‌توان برای شناخت علل کژکاری جنسی به آن مراجعه کرد اما در عمل نمی‌توان به راحتی عوامل آشکارساز و نگهدارنده را از هم متمایز کرد.
به طور کل می‌توان گفت که هر عامل محیطی تأثیر روانی مخصوص به خود را در ما ایجاد می‌کند و این حالات روانی هستند که فعالیت و علمکرد جنسی ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در ادامه بحث به بررسی تعدادی از عوامل محیطی مؤثر بر کژکاری جنسی می‌پردازیم:
رویدادهای زندگی
همان طور که در بالا نیز اشاره کردیم هیچ رویدادی به تنهایی نمی‌تواند مشکل جنسی ایجاد کند بلکه ارزیابی فرد از آن رویداد و واکنش‌های هیجانی ناشی از آن به اختلال در پاسخ‌های جنسی منجر شود.
این رویدادها می‌تواند بسیار متنوع باشد مثلاً وجود اجبار برای انجام کارهای غیر دلخواه، سقط، زایمان، مرگ یکی از اعضای خانواده و… .
یکی از رویدادهای بسیار تأثیر گذار بر عملکرد جنسی، سو استفاده جنسی در سنین کودکی است. در مجموع سو استفاده جنسی در کودکی یا ضربه جنسی در سنین بالاتر با مختل شدن عملکرد بهنجار جنسی رابطه‌ی مستقیم دارد. خوشبختانه همیشه به دنبال سو استفاده جنسی، عملکرد جنسی فرد مختل نمی‌شود. بسیاری از زنان و مردانی که در معرض چنین رویدادی قرار داشتند توانستند خود را با آن تطبیق دهند. میزان سازگاری فرد با شرایط پیش آمده بسیار به مدت زمان سو استفاده، رخ دادن آن در سنین بالاتر، فشار شدید روانی، دردهای متحمل شده در حین سو استفاده و… بستگی دارد.
تجاوز نیز می‌تواند پاسخ‌های جنسی فرد را مختل کند و درست مانند مورد قبل میزان سازگاری در افراد مختلف متفوت خواهد بود. آلیس در سال ۱۹۸۳ شواهد تجربی پیدا کرد که نشان می‌داد پس از تجاوز دسته‌ای مشخص از واکش ها در افراد مختلف رخ می‌دهد:
- درست بعد از وقوع تجاوز انواع واکنش‌های استرس پس از صانحه بروز پیدا می‌کند. واکنش‌هایی مانند خواب آشفته، کابوس، اضطراب، افسردگی، مشکلات جنسی و بین فردی و… .
- در طی سه ماه، کاهش محسوسی در علایم اغلب این افراد دیده می‌شود اما تعدادی از زنان نیز مشکلات انطباقی محسوس و طولانی مدت از خود نشان می‌دهند.
واکنش‌های همسر به کژکاری جنسی
در یک تعامل جنسی، هر دو نفرِ درون رابطه بر پاسخ‌های جنسی یکدیگر اثر می‌گذارند. هر گونه تحریک، ارتباط یا پاسخ شریک جنسی نقش مهمی را در چگونگی پاسخ‌های بعدی فرد ایفا می‌کند. به همین دلیل بدیهی است کژکاری های جنسی، اختلالاتی مربوط به هر دو شریک جنسی می‌باشد و مشکلی متعلق به یک نفر درنظر گرفته نمی‌شود.
هنگامی که مشکلی در عملکرد جنسی به وجود می‌آید، واکنش شریک جنسی احتمال تکرار شدن این مشکل را تعیین خواهد کرد. شریک جنسی می‌تواند در چنین موقعیتی هیچ اظهار نظری نکند. یا واکنش می‌تواند به صورت نوازش‌های محبت آمیز باشد و بیان شود که این مشکل هیچ ارتباطی با نقش خود فرد ندارد. ممکن است گفته شود که این مشکل بازتاب عدم وجود علاقه و محبت فرد است یا این که بازتابی از بی کفایتی کلی رابطه بین دو طرف است.
کیفیت عمومی ارتباط
معمولاً مشکلات جنسی و زناشویی در یک رابطه باهم بروز پیدا می‌کنند. اکثر زوج‌هایی که به منظور مشکلات جنسی مراجعه می‌کنند، در طی جلسات مشاوره ناسازگاری‌های زناشویی را نیز گزارش می‌کنند و به عکس، اکثر زوجینی که به خاطر اختلافات زناشویی مراجعه می‌کنند، از مشکلات جنسی هم رنج می‌برند. این امر بسیار طبیعی است. تصور کنید درون رابطه‌ای ناخوشایند و پر از دعوا با همسر یا شریک جنسی خود هستید. در چنین شرایطی به هیچ عنوان ارتباط جنسی بهنجار و رضایت بخش امکان پذیر نیست. همچنین تعامل جنسی‌ای را در نظر بگیرید که در آن کژکاری هایی وجود دارد. می‌توانید احساس کنید که خود به خود کیفیت ارتباط عمومی بین دو نفر کاهش می‌یابد.
به همین دلیل است که در بسیار از مواقع درمان مشکلات جنسی و زناشویی به طور همزمان انجام می‌شود. اگر مشکلات جنسی منجر به مشکلات ارتباطی شده باشد، در بیشتر مواقع با درمان‌ها، مشکلات ارتباطی خود به خود حل می‌شود و اگرمشکلات جنسی در نتیجه‌ی ناسازگاری‌های زناشویی به وجود آمده باشد، واجب است که ابتدا برای برطرف کردن مشکلات زناشویی اقدام کنیم.
البته باید در نظر داشت که تشخیص دادن تقدم مشکلات زناشویی بر جنسی و یا عکس آن بسیار سخت است.
خستگی
خستگی جسمانی و فیزیکی می‌تواند فعالیت جنسی را مختل کرده، کژکاری جنسی ایجاد کند. بسیاری از زوج‌ها فعالیت جنسی خود را به پایان روز موکول می‌کنند که می‌تواند در آن انواع فشارهای جسمی و روانی در محل کار، منزل یا هنگام تفریح بروز پیدا کرده باشد. به همین دلیل گاهی کژکاری های جنسی در پایان روزی طولانی و سخت کاملاً طبیعی است.
دانش جنسی، مهارت‌های جنسی و مهارت‌های ارتباطی
بدون اغراق می‌توان گفت برای تجربه کردن یک رابطه جنسی کاملاً موافقیت آمیز، زوجین به حداقلی از تمام موارد زیر نیاز دارند:
- آن‌ها باید روش‌های مناسب برای تحریک یکدیگر را بدانند.
- از علل مختلف فقدان انگیختگی و ارگاسم در خود و شریک جنسیشان آگاهی داشته باشند.
- هر فرد باید دانش و مهارت لازم برای ایجاد انگیختگی در بدن خود را نیز داشته باشد.
هر گونه مواجهه جنسی به ترکیب پیچیده‌ای از سه عامل دانش جنسی، مهارت در عملکرد و ارتباط اجتماعی نیاز دارد. اکثر افراد دانش جنسی خود را از مطالعه کردن، گفت وگو با همسالان و گاهی دیدن فیلم‌ها به دست می‌آورند. اما دانش جنسی تا زمانی که به مهارت عملی تبدیل نشود، تأثیر زیادی در کیفیت تعامل جنسی ایجاد نمی‌کند. مهارت جنسی نیز به دست نمی‌آید مگر با تکرار و تمرین.
زوجین اغلب به وسیله آزمون و خطا به یک مهارت، دستیابی پیدا می‌کنند؛ به همین دلیل گاهی با شکست مواجه می‌شوند. هیچگاه در شرایط بهینه و مناسب، مهارت‌های جنسی و ارتباطی افزایش نمی‌یابد. پس شکست در تعامل جنسی همیشه به معنی کژکاری نیست بلکه گاهی نقطه‌ای مهم برای بهبود رابطه است و با واکنش مناسب می‌توان بر مسئله فائق آمد.
رویدادهای شناختی: نقش افکار، نگرش‌ها و عقاید
تا این جای کار همواره تلاش کردیم بگوییم نحوه‌ای که فکر می‌کنیم، به مسائل زندگی نگاه می‌کنیم و اعتقاداتی که داریم همگی می‌توانند بر عملکرد جنسی ما تأثیر بگذارند.
گاهی رسانه‌ها و جامعه برای ما تصاویری ایده آل از یک رابطه جنسی خلق می‌کنند که گاهی در زندگی واقعی و با امکانات موجود در یک موقعیت معمول، نمی‌توان به این ایده آل دسترسی پیدا کرد. عدم دسترسی به ایده آل‌ها موجب احساس نارضایتی در فرد می‌شود و هر چقدر این عدم دسترسی در مدت زمان طولانی‌تری اتفاق افتد، میزان نارضایتی افزایش یافته، از کیفیت زندگی فرد می‌کاهد.
آیده آل‌های ما از مجموعه‌ای از باورها تشکیل شده است. باور به این که چه چیزی درست است و جهان باید چگونه باشد. گاهی ایده آل‌های ما از باورهای نادرست ساخته می‌شوند. باورهایی که در عمل انجام شدنی نیست. اگر ایده آل‌های جنسی ما از همین دسته باشد، احساس نارضایتی جنسی و به دنبال آن کژکاری های جنسی بروز پیدا می‌کند.
نخستین گام برای اصلاح کردن باورهای نادرست، شناسایی آن‌هاست. بسیاری از افراد، تنها نوع خاصی از فعالیت جنسی در یک زمان و مکان مشخص و به علتی خاص را لذت بخش می‌دانند. چنین شرایط خشک و بدون انعطافی به احتمال بسیار زیاد، به نارضایتی و به دنبال آن به کژکاری جنسی منجر می‌شود.
عامل دیگری که می‌تواند یک رابطه‌ی جنسی بدون انعطاف ایجاد کند، شکل گرفتن نقش‌های جنسی در اذهان ماست. بسیاری از اوقات بدون آن که متوجه شویم، یک عمل جنسی را طبیعی می دانیم اگر توسط جنسی خاص (مذکر/ مؤنث)، به دلیلی ثابت و در مکان یا زمانی مشخص روی دهد.
همچنین ممکن است تعریف مشخصی برای رابطه جنسی، الگوی این رابطه را محدود به چارچوب خاصی کند، انعطاف را از بین ببرد و لذت بردن را به حالتی مشخص تقلیل دهد. برای مثال ممکن است هر نفر مؤلفه‌های رابطه‌ی جنسیِ خوب را به صورتی ویژه تعریف کند: هر دو نفر در یک تعامل جنسی باید به ارگاسم برسند. زمان انجام آن چه موقع است. خود انگیختگی باید چگونه باشد. ارگاسم باید چگونه باشد. و…
زیلبرگ (۱۹۷۸) باورهای بدون انعطاف را در مورد عملکرد جنسی مردان فهرست می‌کند:
- تماس جسمی همیشه باید به ارتباط جنسی منجر شود.
- فعالیت جنسی یک شیوه ثابت و یکنواخت داشته، همیشه به ارگاسم منتهی می‌شود.
- پیش قدم شدن برای فعالیت جنسی وظیفه مردان است. مردان همیشه رابطه‌ی جنسی را درخواست می‌کنند.
- فعالیت جنسی باید به آمیزش منتهی شود.
- فعالیت جنسی لذت بخش یک امر کاملاً طبیعی و خود به خودی است. مردان نیز باید به طور طبیعی بر چگونگی توانایی جنسیشان واقف باشند.
- تجربه نعوظ لازمه یک فعالیت جنسی است.
- مردها باید مانند سایر جنبه‌های زندگی، در فعالیت جنسی نیز عملکرد موفقیت آمیز داشته باشند. آن‌ها باید فعالیت جنسی را بسیار مهم تلقی کنند.
- مردها باید همیشه تمایل جنسی داشته باشند و قادر به پاسخگویی جنسی باشند.
ساندرز و کایرنس (۱۹۷۸) نیز مجموعه‌ای از باورهایی را پیشنهاد کردند که ممکن است در عملکرد جنسی تداخل ایجاد کند:
- فعالیت جنسی خوب نیازمند زمان است.
- فعالیت جنسی خوب نیازمند هوس-شهوت است.
- فعالیت جنسی خوب نیازمند خود انگیختگی است.
- خودانگیختگی با بالا رفتن تماس و تجربه جنسی افزایش خواهد یافت.
تعداد این نوع باورهای اسطوره‌ای بسیار زیاد است. حتی اگر در ذهن خود کاووش کنید ممکن است تعدادی از این قبیل باورها را پیدا کنید. باورهایی که به واسطه فرهنگ، شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و… در ذهن ما شکل می‌گیرد اما از واقعیت فاصله بسیار زیادی دارد.
به طور کل وظیفه هر شخصی است که سطح مهارت و دانش جنسی خود را ارتقاع دارد. اصلاح کردن باورهای اسطوره‌ای جنسی بخشی از ارتقاع جنسی محسوب می‌شود. اما این امر میسر نمی‌شود مگر با افزایش آگاهی و سپس گوشزد کردن مداوم باورهای درست به خود.
همواره به یاد داشته باشید که بهبود مهارت جنسی مانند هر مهارت دیگری به تلاش و کوشش فراوان نیاز دارد و هیچ کس از ابتدا عملکرد جنسی خوبی ندارد. پس نگذارید نا امیدی، به کژکاری و ناتوانی جنسی شما منجر شود. توانایی جنسی، مهارت ذاتی انسان است و با آن متولد می‌شود لذا قطعاً با تمرین و تلاش بهبود می‌یابد.
منبع:
- اسپنس، سوزان اچ. درمان اختلالات جنسی، بررسی و درمان شایع‌ترین اختلالات جنسی در زنان و مردان. ترجمه: حسن توزنده جانی و جمعی از مترجمان. تهران: نشر پیک فرهنگ
ما را در تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید.
){kind=link}