در این موقع از سال بسیاری از جوانان در فکر ورود به دانشگاه و یا مدرسه‌های خوب هستند تا بتوانند زندگی تحصیلی و شغلی خوبی در آینده داشته باشند؛ اما مسئله اینجاست که چگونه می‌توان انتخاب رشته ای خوب انجام داد؟ و از کجا می‌توانیم شغل و رشته‌ی متناسب با ویژگی‌های شخصیتی خود را بیابیم؟
اگر درگیر سؤال‌هایی از این قبیل هستید پیشنهاد می‌کنم این مطلب را از دست ندهید.
در انتخاب رشته چه عواملی را باید در نظر بگیریم؟
یکی از مهم‌ترین و سرنوشت‌سازترین موضوعات در زندگی هر فرد تصمیم‌گیری درباره انتخاب رشته ی تحصیلی و شغل است که به سبب سرعت‌بالای رشد تکنولوژی و تقاضای روزافزون و بالای افراد برای ورود به برخی مشاغل و نیاز به کسب دانش و مهارت‌ها با توجه به تفاوت‌های فردی، تعادل بین بازار کار و آموزش به‌هم‌ریخته و مشکلاتی را در چگونگی هدایت استعدادها، راهنمایی شغلی و تصمیم‌گیری حرفه‌ای به‌وجودآورده است.
اما چیزی که دراین‌بین حائز اهمیت است نحوه برخورد و دانش دانش‌آموزان و والدین آن‌ها با این فرایند است تا بتوانند بهترین انتخاب را داشته باشند؛ اما برای این انتخاب چه مؤلفه‌هایی را باید در نظر داشت؟
۱. عوامل فردی و درونی:
· انگیزه:
باید توجه داشت که ما دو نوع انگیزه داریم. انگیزه واقعی و انگیزه کاذب. انگیزه واقعی نشان‌گر نیروی درونی است که محرک فرد برای رسیدن به مطلوبش است درحالی‌که انگیزه کاذب در اثر القای دیگران و جامعه و به‌طور موقت و مقطعی در فرد ایجاد می‌شود. لذا داوطلبان ورود به یک‌رشته باید پیش از تصمیم‌گیری به یک بررسی درونی همه‌جانبه بپردازند و با تأمل در خواسته‌ها و عواملی که سبب گرایش آن‌ها به رشته‌ای خاص می‌شود منشأ اصلی انگیزه خود را بیابند.
· علاقه (رغبت):
بین انگیزه و استعداد رابطه تنگاتنگی وجود دارد و معمولا افراد نسبت به به‌دست‌آوردن چیزی که به آن علاقه دارند انگیزه زیادی دارند؛ اما نکته مهمی که در بحث ما وجود دارد این است که بیشتر دانش‌آموزان در زمان انتخاب رشته شناخت دقیقی بر علایق خود ندارند و حتی ممکن است که به چندین حوزه مختلف علاقه داشته باشند. پس باید دقت کنیم که از تأثیر انگیزه‌های کاذبی که سبب ایجاد علاقه کاذب می‌شوند بکاهیم.
امروزه حداقل شش تیپ شخصیتی با توجه به علایق در نظر گرفته می‌شوند که به شرح زیر هستند:
- رغبت علمی: نشان‌دهنده کشف حقایق و درک واقعیت‌های جدید است. تحصیل در رشته‌هایی همچون علوم پایه و علوم پزشکی مستلزم داشتن علاقه علمی است.
- رغبت هنری: این نیرو بیشتر در افرادی یافت می‌شود که به خلق آثار هنری می‌پردازند و به رشته‌های گروه هنر و معماری رو می‌آورند.
- رغبت ادبی: رغبت فرد به نوشتن، نظم و نثر و بررسی ادبیات و شعر را بیان می‌کند و بیشتر در افرادی که دروس ادبیات می‌خوانند دیده می‌شود.
- رغبت به خدمات اجتماعی: تمایل فرد به کمک‌رسانی و یا حل مشکلات مردم را بیان می‌کند. انتخاب رشته‌هایی همانند مددکاری اجتماعی، پرستاری، علوم پزشکی، روانشناسی، مشاوره، حقوق و رشته‌های حوزه آموزش بیشتر به این تمایل برمی‌گردد.
- علاقه به محاسبات و کار با اعداد و ارقام: حضور موفق در گرایش‌های مختلف رشته ریاضی، مهندسی، حسابداری، بانکداری و اقتصاد بستگی به میزان علاقه شما در کارکردن با اعداد و ارقام دارد.
- رغبت به کار در فضای باز: موفقیت در رشته‌هایی همانند تربیت‌بدنی، نقشه‌برداری، مهندسی کشاورزی و جنگل‌داری تا حدود زیادی به وجود این نوع علاقه در فرد بستگی دارد.
- رغبت مکانیکی- صنعتی: این رغبت بیشتر از ویژگی‌هایی همچون صحت و دقت درحرکت، آگاهی از روش کار با ابزارها، مهارت و استدلال منطقی تشکیل‌شده است. ازجمله رشته‌هایی که موفقیت در آن‌ها به وجود این نوع رغبت بستگی دارد، رشته‌های فنی و مهندسی، دندان‌پزشکی و علوم آزمایشگاهی و… هستند.
نکات مهم موردتوجه در بحث علایق:
نتایج تحقیقات نشان می‌دهند که افزایش سن، رغبت، هوش و استعداد افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ از طرفی بعضی افراد در زمان انتخاب رشته درگیر انگیزه‌های کاذبی هستند که در واقعیت با روحیات آن‌ها سازگاری ندارند و تنها در اثر القای دیگران آن رشته را برای تحصیل انتخاب کرده‌اند. این انگیزه‌های کاذب سبب ایجاد علاقه کاذب می‌شود.
متأسفانه در اثر باورهای غلط برخی مشاوران و والدین درباره رشته‌های مطرحی چون علوم پزشکی و مهندسی علاقه‌مندی‌های کاذبی در بسیاری از دانش‌آموزان به وجود می‌آید که در آینده سبب افت تحصیل، مسائل و مشکلات روحی و روانی در حین تحصیل و تلاش افراد برای اشتغال در رشته‌های غیر مرتبط با حوزه تخصصی خود می‌شوند.
· شناخت:
علاقه بدون شناخت به‌هیچ‌عنوان کافی نیست. بهتر است پیش از انتخاب رشته اطلاعات واقعی و کافی از دروس، نحوه ارزشیابی، چگونگی پذیرش، شغل‌هایی که مرتبط با آن‌ها هستند و مواردی از این قبیل به دست آورید. ازجمله راه‌های کسب اطلاع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پرس‌وجو کردن از افراد موفق در آن رشته
- دیدن و مطالعه بخشی از کتاب‌های آن رشته و یا مطالعه کتاب‌های مرتبط با آن رشته(به‌طور مثال برای شناخت پیدا کردن به علاقه‌تان به رشته تجربی می‌توانید کتابی درزمینهٔ زیست‌شناسی از کتاب‌خانه قرض بگیرید و بخشی از آن را مطالعه کنید).
- می‌توانید از یک مشاور خوب کمک بگیرید.
- از افرادی که در حرفه‌های مرتبط با آن رشته مشغول به کار هستند کمک بگیرید و درباره شرایط و ویژگی‌های شغلی مرتبط با آن رشته پرس‌وجو کنید و سعی کنید خودتان را در زندگی آینده جای آن افراد قرار بدهید.
- فهرستی از مزایا و معایب رشته‌ها و اشغال مرتبط با آن‌ها تهیه کنید.
· توان علمی:
در رابطه با سطح توانمندی علمی لازم برای ورود به رشته‌های دوره متوسطه دوم باید به دو نکته توجه کنید:
۱. توان علمی شما باید در دروس اصلی و اختصاصی مربوط به رشته موردنظرتان بالا باشد نه صرفاً توان علمی عمومی شما.
۲. باید بتوانید در دروس اصلی رشته‌ی موردنظر تسلط کافی را به دست آورید.
به عبارتی ممکن است شما بتوانید وارد رشته موردنظر خود بشوید ولی آنچه ضامن ادامه تحصیل شما در آن رشته است قوت علمی شما در دروس اختصاصی رشته است. به‌طور مثال، در رشته داروسازی فرد باید توانایی بالایی در دروس شیمی و زیست‌شناسی داشته باشد و یا برای رشته‌ی مهندسی الکترونیک باید در زمینه‌های ریاضی و فیزیک قوی بود. برای رشته‌ی معماری باید علاوه بر ریاضی هندسه و قدرت تجسمی بالایی داشت و یا پیش‌نیاز رشته اقتصاد یا حسابداری فقط دروس انسانی نیست بلکه به مهارت در ریاضی و آمار نیز احتیاج دارید.
· استعداد:
معمولاً استعداد درزمینهٔ یا درس خاصی ظهور بیشتری دارد تا در همه زمینه‌ها. به‌عنوان‌مثال دانش‌آموزانی هستند که در ریاضی استعداد ویژه‌ای دارند ولی در درس شیمی، در مقایسه با دیگران، متوسط ارزیابی می‌شوند. یا درزمینهٔ هنری از استعداد سرشاری برخوردارند ولی در دروس عمومی نظری با ضعف مواجه هستند. پس نتیجتاً شناخت استعداد نسبی خود بسیار اهمیت دارد. منظور ما از نسبی دز اینجا این است که همه افراد به‌نوعی در همه رشته‌ها استعدادی نسبی دارند. منتها در زمینه‌های مختلف علمی و عملی این استعداد در افراد مختلف از شدت و ضعف برخوردار است.
در بحث استعداد نباید تلاش را نادیده گرفت؛ و باید در نظر داشته باشید که هرچقدر هم در زمینه‌ای خاص استعداد داشته باشید تا زمانی که تمرین و تلاش کافی در آن زمینه نداشته باشید بازهم از افراد متوسط آن رشته به‌حساب می‌روید و امکان موفقیت شما بسیار کاهش می‌یابد.
۲. عوامل اجتماعی و بیرونی:
· محیط بیرونی:
منظور از محیط بیرونی، کلیه عوامل و افرادی است که شما با آن‌ها در ارتباط هستید. این افراد می‌توانند خانواده، معلم‌ها و یا دوستانتان باشند.
در اینجا خوب است که توجه کنید که این محیط بیرونی می‌تواند دو نوع اثر بر روی تصمیم شما داشته باشند. اولین اثر آن می‌تواند مثبت باشد؛ یعنی اینکه آن‌ها با در اختیار گذاشتن تجربیات و دانش خود درباره دیدی که به شما و توانایی‌هایتان دارند و یا رشته و شغل موردنظر شما می‌توانند کمکی مفید به شما بکنند و از طرفی ممکن است با تحمیل عقاید و خواسته‌های خود به شما سبب ایجاد انگیزه و شناختی کاذب در شما شوند و این مسئله بسیار آسیب‌زاست. درنتیجه سعی کنید که این دو را از هم تفکیک دهید تا از تأثیرات منفی آن در امان بمانید.
فراموش نکنید که این زندگی شماست و کسی که باید پای سختی‌ها و مشکلاتش بایستد کسی نیست جز خود شما.
· اشتغال:
برخی داوطلبان به حدی به شغل آینده خود اهمیت می‌دهند که مسیر رسیدن به آن و ویٰژگی‌های آن رشته را فراموش می‌کنند. نتیجتاً زمانی که با سختی‌های آن مواجه می‌شوند و آن رشته را از نزدیک می‌بینند متوجه می‌شوند که چقدر با خواسته‌ها و توانایی‌های آن‌ها متفاوت است و نمی‌توانند آن را ادامه بدهند. توجه کردن به شغل آینده بسیار مهم است ولی از آن مهم‌تر انتخاب رشته ای است که با توانایی‌ها و علایق شما همسو هستند. مطمئن باشید که اگر همسو با علایق و توانمندی‌هایتان قدم بردارید و در این راه تمام تلاشتان را بکنید حتماً یکی از بهترین‌های رشته خودخواهید شد و برای شما شغل مناسبتان وجود خواهد داشت. پس به‌طور مثال اگر شما فردی هستید که از خون می‌ترسید و با دیدن یک زخم کوچک حالتان تا ساعت‌ها بد است حتی اگر وارد رشته تجربی شوید هم نه‌تنها لذت نمی‌برید بلکه نمی‌توانید موفقیت لازم را کسب کنید؛ اما ممکن است طبع هنری خوبی داشته باشید و اگر وارد رشته انسانی شوید همواره از بهترین‌های آن رشته باشید و حتی در آینده بتوانید یکی از بهترین نویسندگان کشور شوید که کتاب‌هایش فروش فوق‌العاده‌ای دارند.
· عنوان اجتماعی، برداشت اجتماعی:
به نظر می‌رسد که تعدادی از رشته‌ها دارای عناوین جذاب اجتماعی هستند و همین عناوین سبب تمایل بسیاری از دانش‌آموزان به سمت رشته‌ای است که نه‌تنها علاقه بلکه استعدادی هم در آن رشته ندارند درنتیجه همواره در زمان تحصیل احساس سرخوردگی و ناراحتی دارند.
بیایید با خود صادق باشیم؛ عنوان اجتماعی مهم است و ما هم آن را دست‌کم نمی‌گیریم ولی چه فایده وقتی ما به آن رشته و کار علاقه نداریم؟ آیا کسانی که ما را برای برگزیدن رشته‌ای خاص تحسین می‌کنند در زمان‌هایی که احساس خوشبختی و لذت نداریم و در سختی‌ها کنارمان هستند؟ یا می‌گویند انتخاب خودت است و باید پایش بایستی؟ و درصورتی‌که نتوانیم از پس آن کار بربیاییم ما را سرزنش می‌کنند که چرا دنبال کاری که متناسب با توانمندی‌هایت بود نرفتی؟
شغل متناسب باشخصیت شما چیست؟
شخصیت به معنای نحوه رفتار فرد و ترکیبی از خصوصیات جسمی و ذهنی و اجتماعی است که فرد را در آنچه هست می‌سازد. رفتاری که از فرد سر می‌زند گویای شخصیت آن فرد است و انسان‌ها ازنظر خصایص با یکدیگر تفاوت دارند درنتیجه شغلی که متناسب شخصیت آن‌ها باشد نیز باهم متفاوت است.
جان هالند یکی از افرادی است که به‌واسطه تلاش برای برقراری ارتباط بین شخصیت و شغل شهرت جهانی پیداکرده است. ازنظر او انسان با توجه به ویژگی‌های شخصیتی خود، شغلی را برمی‌گزیند که ارضاکنندهی نیازهایش باشد و افرادی که مشاغل یکسانی را انتخاب می‌کنند تا حدود زیادی ویژگی‌های شخصیتی مشابهی دارند.
نظریه‌ی هالند شخصیت افراد را به شش نوع «واقع‌بین، جستجوگر، قراردادی یا سنتی، متهور، اجتماعی و هنرمند» طبقه‌بندی می‌کند. در ادامه به بررسی بیشتر این تیپ‌های شخصیتی و مشاغل مناسب آن‌ها می‌پردازیم.
| تیپ شخصیتی | واقع‌گرا (اشیاگرا) | جستجوگرا (داده‌گرا) | هنری
(داده‌گرا و اشیاگرا) |
اجتماعی (مردم‌گرا) | متهور (مردم‌گرا) | قراردادی (داده‌گرا) |
| صفات | خوددار، قوی، بی‌ریا، واقع‌بین، مصر، انعطاف‌ناپذیر، مادی‌گرا، سرسخت، غیراجتماعی، همرنگ، عمل‌گرا، متواضع و عینی
|
خوددار، تحلیل‌گر، محتاط، نقاد، کنجکاو، مستقل، روشنفکر، درون‌نگر، بدبین، پیچیده، دقیق، منطقی، فروتن، رادیکال، کناره‌گیر، طرفدار اصلاحات اساسی و بنیادی | احساسی، نامرتب، آرمان‌گرا، خیال‌پرداز، نامعقول، مستقل و شمی، درون‌نگر، مبتکر، ابرازگر، حساس، خودانگیخته، مبهم، غیر سنتی (غیر همرنگ)، دارای منش و روحیه باز | مسئول، صمیمی، آرمان‌گرا، سخاوتمند باکیاست، مهربان و همدل، خوش‌مشرب مبادی‌آداب، معاشرتی، صبور دارای روحیه همکاری، متقاعدکننده، امداد گرا و مشوق، مجاب‌کننده، اهل رفاقت و دوستی | ماجراجو، بلندپرواز، توجه‌برانگیز، مطمئن به خود، برون‌نگر، هیجان‌طلب، معاشرتی، خوش‌بین، باانرژی، برون‌گرا، رهبرآگاه به منابع مختلف، باشوق ریسک کننده و مقتدر | سازمان‌یافته، مرتب، مواظب، واقع‌بین، پیگیر، مصر، انعطاف‌پذیر، کارآمد و وظیفه‌شناس، روشمند، همرنگ، صرفه‌جو، مدافع، فاقد تخیل، مطیع، قالب‌مدار |
| فعالیت موردعلاقه | کار با ماشین‌ها و ابزار | کاوشگری، فهم و پیش‌بینی با کنترل پدیده‌های طبیعی و اجتماعی | فعالیت‌های ادبی، موسیقی یا هنری | امدادگری، تعلیم، درمان، مشاوره یا خدمت به دیگران از طریق روابط میان فردی | متقاعد کردن، اداره یا رهبری دیگری | ایجاد یا حفظ امور در کارهای منظم و مرتب، کاربر استانداردها یا معیارهای مشخص و معین |
| ارزش‌ها | مزد و پاداش برای کارها دست‌آوردهای عینی | رشد، توسعه یا کسب علم | خلاقیت و ابتکار در بیان عقاید، عواطف یا احساسات | تلاش برای بهبود امور دیگران، خدمات اجتماعی | دستاوردهای مالی، کسب موقعیت اجتماعی | دستاوردهای مادی یا مالی و کسب قدرت در عرصه‌های اجتماعی، کاری یا سیاسی |
| خودارزیابی | واقع‌گرا، محافظه‌کار، برخورداری از توانایی‌های عملی و مکانیکی، ضعف در روابط اجتماعی | تحلیل‌گر، باهوش، دیرباور، درگیرابهامات، دارای قابلیت‌های پژوهشی و ضعف در روابط میان‌فردی | علاقه‌مند به تجارب گوناگون، مبتکر، متفکر ضعف در مهارت‌های اداری و دفتری | دلسوز، صبور، دارای توانایی‌های روابط میان‌فردی، ضعف در توانایی‌های مکانیکی | دارای توانایی‌های بازاریابی، فروش و متقاعد کردن دیگران | دارای توانایی‌های تخصصی در امور تجاری، اداری یا تولیدی ضعف در قابلیت‌های هنری |
| توانایی‌ها | توانایی مکانیکی و جسمانی | توانایی علمی و پژوهشی | توانایی هنری، تصویری و تجسمی | توانایی تدریس | توانایی رهبری و مدیریت | توانایی کارهای اداری و مالی |
| مهارت‌های موردنیاز | مهارت‌های کاری با دست و لوازم مکانیکی، کار با انواع دستگاه‌های ماشینی، ابزار و اشیا | مهارت‌های تحلیل‌گرایانه، فنی و تخصصی | مهارت‌های مبتکرانه یا خلاق‌گونه، ابراز احساسات در تعامل با دیگران | مهارت‌های میان‌فردی، توانایی در ارشاد، درمان، مداوا یا تعلیم دیگران | مهارت در متقاعد کردن و اداره‌کردن دیگران | مهارت‌های اداری، توانایی در کاربرد دقیق استانداردها و معیارها برای انجام امور |
| نمونه شغل‌های متناسب | مهندسی مکانیک مهندسی ماشین‌آلات سنگین
تکنسین (درهر رشته‌ای) مکانیک (درهر رشته‌ای) تعمیرات و تاسیسات (درهر رشته‌ای) خدمات و صنعت نان، غذا و شیرینی صنعت رنگ و پارچه جوشکار تراشکار آب و برق، مخابرات تربیت‌بدنی تکنسین هواپیما تولیدات چرم صنایع مونتاژ سنگ و معدن مبلمان سازی افسر ارتش آبخیزداری صنعت اقتصاد و حمل‌ونقل پالایشگاه کشتی‌سازی قالب‌سازی در هر صنعتی هر نوع شغلی که در ارتباط با اشیا و ابزار باشد و جنبه فنی و فنی داشته. |
پزشک، دامپزشک، جراح، فیزیک‌دان، شیمیدان، دندان‌پزشک، داروساز، ریاضی‌دان، علوم و فنون هسته‌ای، مهندسی هوا و فضا، زمین‌شناس، زیست‌شناس، ستاره‌شناس، مهندس نرم‌افزار کامپیوتر، علوم پزشکی، زیستی، فیزیکی
جامعه‌شناس، پژوهشگر آزاد، روان‌پزشک و روانشناس، استاد دانشگاه، بیولوژی میکروبیولوژی بیوشیمی، علوم مهندس سیستم قدرت برق، اقتصاددان، مهندس طراح سیستم، مهندس (عمران، الکترونیک، کشاورزی و.) مهندس و برنامه‌ریز کامپیوتر هر نوع شغلی که به داده‌ها بپردازد و مستلزم پژوهش و تحقیق مداوم باشد. |
معماری/آرشیتکت
طراح تبلیغات فیلم‌نامه‌نویس خوشنویس، شاعر بازیگر، خبرنگار روزنامه‌نگار، کارشناس میراث‌فرهنگی، هنر و موزه. نویسنده مهندس طراح مردم‌شناسی باستان‌شناسی کارشناس علوم ارتباطات ویراستار طراح لباس و مد، مترجم، روانشناس اجتماعی کارشناس فرش، طراح صحنه کارگردان، کارشناس نقاشی کارشناس چاپ و عکاسی طراح مراسم و تدارکات ازدواج طراح صفحات وب کامپیوتر موسیقیدان/آهنگساز کارشناس ادبیات فارسی و ادبیات و زبان خارجه هر نوع مشاغلی که در ارتباط با داده‌ها و اشیا باشد و جنبه خلاقیت و ابتکار و آثار هنری فردی را ارج‌نهد |
آموزش و پرورش
الهیات/علوم‌دینی معارف اسلامی علوم‌تربیتی و آموزش علوم اجتماعی خدمات رون‌درمانی مدیر/معلم/استاد دانشگاه مدیریت در سازمان‌های خیریه و تامین اجتماعی مشاغل مرتبط با روابط عمومی خدمات و ارتباطات مردمی مشاور باشگاه و امور جوانان، مورخ علوم‌تربیتی، روانشناسی و مشاوره افسر پلیس و مامورآگاهی کاردان بهداشت دهان و دندان مدیر کارگزینی و توسعه کارکنان پرستار/درمانگر هر نوع شغلی که در ارتباط با مردم است و آموزش، تدریس و رفاه اجتماعی را در نظر دارد. |
مدیریت و بازرگانی
بازاریاب، رهبری ریاست/سرپرستی در هر صنفی مشاور املاک مشاورمالی وسهام تجارت، معامله‌گر واسطه‌گر وکیل، سیاست‌مدار مامورخرید و فروش در هر صنفی مدیریت امور بانکی مهماندار هواپیما مدیر خدمات مدیرشرکت خصوصی مدیریت منابع انسانی نماینده‌مردم واسطه رابط کارگری کارشناس علوم سیاسی کارشناس وزارت کار مهندسی صنایع مدیریت دولتی رئیس اتاق بازرگانی کارشناس روابط بین‌الملل هر نوع شغلی که در ارتباط با مردم است و اهداف سازمانی، مدیریت و فروشندگی را دارا هست. |
حسابدار
اپراتور کارشناس امورمالی بازرس اعتبارات کارشناس و مشاور مالیاتی مدیریت دفاتر دفتردار حقوقی/قضایی ثبت و تنظیم داده‌های اداری (بانک، گمرک، بیمه و غیره) گزارش نویس دادگاه سرپرست پذیرش مدارک پزشکی تحلیل‌گر بودجه تحویلدار بانک هر نوع مشاغلی که توجه و دقت به جزئیات و ریزه‌کاری در داده‌ها بپردازد.
|
درنهایت باید توجه داشت که ممکن است شما به‌طور صددرصدی به یک تیپ شخصیتی به‌خصوص تعلق نداشته باشید و ویژگی‌هایی از گروه‌های مختلف را با خود به همراه داشته باشید. برای شناخت بیشتر نوع شخصیت و ویژگی‌های خود می‌توانید از راه‌های زیر کمک بگیرید:
- فهرستی تهیه کنید از افراد نزدیکتان و ویژگی‌های مثبت و منفی آن‌ها را یادداشت کنید. این ویژگی‌ها را به‌خوبی بررسی کنید خواهید دید که بسیاری از این صفات، ویژگی‌های شخصیتی شمارا نشان می‌دهند.
- از اطرافیان و نزدیکانتان بخواهید که ویژگی‌های شما و توانمندی‌هایی که در شما می‌بینند را برایتان یادداشت کنند. سپس تمامی جواب‌ها را کنار یکدیگر بزارید و آن‌ها را بررسی کنید.
- به نمرات و سابقه تحصیلی و هنری خود توجه کنید تا دید بهتری به نقاط قوت و ضعف خود به دست آورید.
- بررسی کنید که مطالعه چه درس‌ها و حوزه‌هایی وانجام چه‌کارهایی بیشتر از سایرین برای شما لذت‌بخش است.
- از یک مشاور خوب کمک بگیرید.
منابع:
